Brighton - atrakcje i zabytki, które warto zobaczyć

Słynny pałac regencyjny z muzeum. Royal Pavilion - była rezydencja królewska w Brighton, obecnie przekształcona w muzeum. Budynek ma formę pałacu zaprojektowanego w tzw. stylu indosaraceńskim, stanowiącym próbę połączenia neogotyku z architekturą charakterystyczną dla państwa Wielkich Mogołów. Styl ten był dość szeroko stosowany przez brytyjskich architektów pracujących w XIX-wiecznych Indiach, natomiast w Europie jest spotykany niezmiernie rzadko. Royal Pavilion uważany jest za jego najważniejszy przykład na Starym Kontynencie.

Pierwsza wersja pałacu została zbudowana na terenie dawnej farmy w dwóch etapach na przełomie XVIII i XIX wieku. Zleceniodawcą był książę regent, późniejszy król Jerzy IV. Książę cierpiał na dnę moczanową i lekarz zalecił mu, aby często przebywał nad morzem - mikroklimat wybrzeża miał dobrze służyć jego zdrowiu. Stąd wzięła się decyzja o budowy rezydencji w Brighton. Innym powodem miała być chęć dyskretnego - z dala od Londynu - spotykania się z jego ukochaną, Marią Anne Fitzherbert (książę nawet poślubił ją, lecz związek ten był nieważny z mocy brytyjskiego prawa, gdyż była ona katoliczką).

Obecny wygląd nadał pałacowi architekt John Nash w czasie przebudowy trwającej w latach 1815-1822. Przywołująca jednoznaczne skojarzenia z Indiami bryła budynku wyraźnie wyróżnia się na tle architektury centrum Brighton. Wnętrza urządzono mieszając elementy indyjskie, chińskie i pochodzące ze świata islamu.

W 1845 rząd postanowił o sprzedaży pałacu. Po długich pertraktacjach, w 1849 nabywcą zostały władze miejskie Brighton. W czasie I wojny światowej mieścił się tam szpital dla rannych żołnierzy z Indii i Karaibów. Nieopodal Brighton urządzono miejsce rytualnej kremacji i pochówku dla zmarłych w szpitalu hinduistów i sikhów.

Obecnie budynek stanowi muzeum, istnieje także możliwość wynajmowania go na konferencje i przyjęcia.^[1]

British Airways i360 to 162-metrowa wieża obserwacyjna na nabrzeżu w Brighton, East Sussex, Anglia, na lądowym końcu pozostałości West Pier. Wieża została otwarta 4 sierpnia 2016 roku. Z całkowicie zamkniętej kapsuły widokowej zwiedzający mogą podziwiać 360-stopniowe widoki na Brighton, South Downs i kanał La Manche.

British Airways i360 został zaprojektowany, skonstruowany, wyprodukowany i wypromowany przez zespół odpowiedzialny za London Eye. Atrakcja kosztowała 46 mln funtów, z czego 36 mln funtów sfinansowano z pożyczki Public Works Loan Board (PWLB), udzielonej przez radę miasta Brighton i Hove.

Projekt, znany wcześniej jako "Brighton i360", miał na celu przyciągnięcie 739 000 płacących klientów rocznie. Właściciel terenu, West Pier Trust, miał w 2014 roku nadzieję, że sukces i360 doprowadzi do odbudowy historycznego West Pier.^[2]

Muzeum w Brighton. Brighton Toy and Model Museum to niezależne muzeum zabawek znajdujące się w Brighton w East Sussex. Jego kolekcja skupia się na zabawkach i modelach wyprodukowanych w Wielkiej Brytanii i Europie do połowy XX wieku i zajmuje cztery tysiące stóp kwadratowych powierzchni w czterech wczesnowiktoriańskich łukach podtrzymujących przedpole dworca kolejowego w Brighton. Założone w 1991 r. muzeum posiada ponad dziesięć tysięcy zabawek i modeli, w tym kolekcje modeli pociągów, lalek, zabawek Corgi, Dinky, Budgie Toys, zabawek konstrukcyjnych i samolotów sterowanych radiem.

Na terenie wystawy znajdują się duże działające makiety kolejowe (w skali 0 i 00) oraz eksponaty z epoki pochodzące od takich producentów i marek, jak Bing, Bassett-Lowke, Georges Carette, Dinky, Hornby Trains, Märklin, Meccano, Pelham Puppets i Steiff. Znajdują się tu także indywidualnie skonstruowane działające modele, w tym lokomotywa trakcyjna w skali ćwierćtechnicznej, walec parowy i samolot myśliwski Spitfire w holu.^[4]

Muzeum Rybołówstwa w Brighton jest zarejestrowanym, niezależnym muzeum założonym we współpracy z lokalną społecznością rybacką w 1994 roku. Muzeum jest poświęcone rybackiej i nadmorskiej historii Brighton. Znajduje się ono w niewielkiej odległości na zachód od molo w Brighton, w obszarze znanym jako Dzielnica Rybacka, zajmując dwa z łuków na Kings' Road, która biegnie wzdłuż plaży w Brighton. Wstęp jest bezpłatny, mile widziane są datki.

Historia, tradycje i praktyki społeczności rybackiej są przedstawione za pomocą obrazów, artefaktów i łodzi rybackich. Archiwalne i współczesne filmy, pokaz slajdów oraz taśmy z rozmowami i śpiewem rodzin rybackich przedstawiają Brighton i rybołówstwo morskie od XIX wieku do lat 90.

Badania historyczne i techniczne stanowią podstawę renowacji typowych łodzi plażowych i silników morskich z Sussex. Prace prowadzone są na płycie przed warsztatem muzeum, a odrestaurowane łodzie rybackie i rekreacyjne wyciągane są na płycie i plaży. Wewnątrz muzeum prezentowane są także modele łodzi.

Tradycję i bezpłatne rozrywki łączy doroczny Brighton Mackerel Fair organizowany co roku w maju przez muzeum i społeczność rybacką.^[5]

Obiekt sportowy w Brighton, Anglia. Falmer Stadium – stadion piłkarski w Falmer, położony 6 km na północny wschód od Brighton w Anglii. Swoje mecze rozgrywa na nim klub piłkarski Brighton & Hove Albion. Budowę obiektu rozpoczęto w grudniu 2008 roku. Otwarcie nastąpiło w lipcu 2011.

Stadion posiada 30 750 miejsc siedzących.

Pierwszy mecz ligowy zespół Brighton & Hove Albion rozegrał 6 sierpnia 2011 roku; przeciwnikiem była drużyna Doncaster Rovers. Spotkanie obejrzało 20 219 widzów. W meczu 3. rundy Pucharu Ligi, gdzie przeciwnikiem był Liverpool, padł rekord frekwencji – 21 897 widzów.

Rozgrywane są na nim również spotkania rugby union, a jego debiutem w tej roli był w roku 2015 mecz Pucharu Sześciu Narodów U-20. Obiekt został wytypowany do goszczenia spotkań Pucharu Świata w Rugby 2015.^[9]

Preston Manor to dawny dwór starożytnej wioski Preston w Sussex, obecnie część nadmorskiego miasta Brighton i Hove w Anglii. Obecny budynek pochodzi głównie z 1738 r., kiedy to lord dworu Thomas Western przebudował oryginalną XIII-wieczną budowlę, oraz z 1905 r., kiedy to Charles Stanley Peach przeprowadził renowację i powiększył dom, nadając mu jego obecny wygląd. Dwór przechodził przez kilku właścicieli, w tym Stanfordów - podobno najbogatszej rodziny w Sussex - po kilku wiekach własności diecezji Chichester i okresie, gdy był własnością Korony.

Od 1932 r., kiedy to rodzina Stanfordów przekazała budynek w spadku korporacji Brighton, Preston Manor jest muzeum i miejscem wystaw, które przywołują życie klasy wyższej w epoce edwardiańskiej. W otoczonym murem ogrodzie, uznanym za zabytkowy, znajdują się m.in. stare krzemienne mury, zrujnowana studnia i cmentarz dla zwierząt. Dworek jest uważany za jeden z najbardziej nawiedzonych budynków w Wielkiej Brytanii: był tematem wycieczek z duchami i programów telewizyjnych, a w ciągu długiego okresu czasu przypuszcza się, że widziano w nim wiele duchów. English Heritage wpisał dom na listę Grade II* ze względu na jego znaczenie architektoniczne i historyczne; niektóre inne budowle w ogrodzie zostały wpisane na niższą listę Grade II.^[12]

British Engineerium to muzeum inżynierii i energii parowej w Hove, w hrabstwie East Sussex. Mieści się ono na terenie Goldstone Pumping Station, zespołu budynków w stylu wiktoriańskiego gotyku, których budowę rozpoczęto w 1866 roku. Stacja pomp Goldstone dostarczała wodę do okolicznych miejscowości przez ponad sto lat, zanim została przekształcona do obecnego użytku. Od 2006 r. obiekt jest zamknięty dla zwiedzających, a w marcu 2018 r. cały kompleks został wystawiony na sprzedaż.

W okresie największej świetności, w latach 1884-1952, kompleks składał się z dwóch kotłowni z silnikami kondensacyjnymi, komina, piwnic węglowych, warsztatu, stawu chłodniczego, cieku i podziemnego zbiornika. Usytuowany na szczycie naturalnie spękanego zagłębienia kredowego, przez ponad sto lat dostarczał ogromne ilości wody do szybko rozwijającego się miasta Hove i jego większego sąsiada, modnego kurortu nadmorskiego Brighton. Ponieważ gdzie indziej znaleziono nowe źródła wody i zainstalowano nowocześniejsze urządzenia do ich eksploatacji, znaczenie przepompowni zmalało, a w 1971 r. Departament Wodny Brighton zamknął ją i zagroził wyburzeniem kompleksu. Archeolog przemysłowy zaoferował, że w zamian za dzierżawę od Brighton Water Corporation odrestauruje budynki i maszyny, a w tym celu utworzono fundusz charytatywny. Wiedza fachowa pracowników i wolontariuszy Engineerium była wykorzystywana na całym świecie: zakładano muzea, realizowano projekty renowacyjne i szkolono młodych ludzi w zakresie konserwacji zabytków inżynieryjnych. Inny entuzjasta kupił kompleks i od 2022 r. jest on zamknięty dla zwiedzających na czas dalszych prac renowacyjnych i rozbudowy.

Budynki w stylu wysokiego wiktoriańskiego gotyku stanowią charakterystyczny punkt w Hove i są dobrym przykładem XIX-wiecznego etosu, zgodnie z którym "użyteczność zdecydowanie nie oznacza nudy" w budynkach przemysłowych. Polichromowany mur ceglany, profilowane obramowania i okładziny, dekoracyjne szczyty i kunsztowne okna charakteryzują wszystkie budowle - nawet komin o wysokości 29 m (95 stóp), który niczym kampanila odstaje od głównych budynków. English Heritage wpisało kompleks na listę zabytków ze względu na jego znaczenie architektoniczne i historyczne, przyznając jego obiektom pięć oddzielnych list: dawna kotłownia i komin zostały sklasyfikowane w stopniu II* - drugim pod względem wysokości oznaczeniu - a dawna szopa węglowa, staw chłodzący i odciek oraz wysoki krzemienny i ceglany mur otaczający teren mają niższy stopień II.

Oprócz odrestaurowanego wyposażenia przepompowni, kompleks posiada szeroki wachlarz eksponatów: w niecały rok po otwarciu było ich już ponad 1500. Wśród nich jest XIX-wieczny konny wóz strażacki, silniki trakcyjne, motocykle weteranów, wiktoriańskie sprzęty domowe i stare narzędzia. Głównym eksponatem jest francuski poziomy parowóz z 1859 roku. Engineerium zawsze wykorzystywało swoje eksponaty do edukacji i promowania badań nad historią przemysłu: nazwano je "jedynym na świecie centrum nauczania konserwacji maszyn" i było ono głównym ośrodkiem działań w ramach Roku Angielskiego Dziedzictwa Przemysłowego w 1993 roku. Przez wiele lat większe i miejscowe eksponaty były w pełni sprawne i działały w weekendy.^[14]

Adelaide Crescent to osiedle mieszkaniowe z połowy XIX wieku w Hove, części angielskiego miasta i kurortu nadmorskiego Brighton i Hove. Pomyślane jako ambitna próba rywalizacji z dużym, wysokiej klasy osiedlem Kemp Town na wschód od Brighton, nie zostało zbudowane zgodnie z pierwotnym planem, ponieważ zabrakło czasu i pieniędzy. Niemniej jednak, wraz z sąsiadującym od północy Palmeira Square, stanowi jeden z najważniejszych elementów architektonicznych Hove. Prace budowlane rozpoczęły się w 1830 r. według projektu Decimusa Burtona. Na sąsiednim terenie znajdowało się pierwotnie "największe na świecie konserwatorium" - Anthaeum. Jego upadek wstrzymał budowę półksiężyca, która została wznowiona dopiero w latach 50. XIX wieku. Pierwotny projekt został zmodyfikowany i ostatecznie półksiężyc ukończono w połowie lat 60. XIX wieku. Wraz z osiedlami Kemp Town i Brunswick Town, półksiężyc jest jednym z najważniejszych przedwiktoriańskich osiedli mieszkaniowych w Brighton: twierdzono, że "poza Bath, nie ma sobie równych w Anglii". Budynki w głównej części Adelaide Crescent są wpisane na listę Grade II*. Niektóre z powiązanych budynków na południowym krańcu od strony morza mają niższą klasę II.^[19]

The Level to park miejski w centrum Brighton, na południowym wybrzeżu Anglii. Park ma kształt trójkąta o powierzchni 8,05 akrów, ograniczonego od północy ulicami Union Road, od wschodu Richmond Terrace, a od zachodu Ditchling Road. W przeszłości teren ten był wykorzystywany jako boisko do krykieta księcia Walii oraz jako miejsce organizacji dużych przyjęć z okazji takich wydarzeń, jak pokonanie Napoleona Bonaparte czy koronacja królowej Wiktorii.

Poziom ten jest często wykorzystywany do organizowania spotkań i zebrań publicznych. Były to m.in. wydarzenia pierwszomajowe, obóz pokojowy z 1983 roku oraz Brighton Urban Free Festival. Obecne elementy parku to trawnik z wiązami i miejscami do siedzenia na zewnątrz, skatepark, toalety publiczne, ogród różany, plac zabaw dla dzieci i wodotrysk. Od 2009 r. park został w znacznym stopniu przebudowany.^[20]

Galeed Strict Baptist Chapel to miejsce kultu Ścisłych Baptystów w dzielnicy North Laine w Brighton, części angielskiego nadmorskiego miasta Brighton i Hove. Została zbudowana w 1868 r. w stylu "surowego neoklasycyzmu" dla członków nowo powstałego kościoła, którzy od czasu odłączenia się od innej kaplicy w Brighton w 1867 r. w wyniku różnic doktrynalnych, odbywali nabożeństwa w wynajętym budynku w pobliżu. Kaplica, która niewiele się zmieniła od czasu otwarcia, jest nadal używana przez baptystów Ewangelii Standardowej i jest jedynym takim miejscem kultu w mieście. Znajduje się na terenie objętym ochroną konserwatorską i jest obiektem wpisanym na lokalną listę zabytków. Osoby związane z Galeed Chapel to m.in. założyciele Biblioteki Ewangelickiej i Biblioteki Baptystów Gospel Standard, kilku redaktorów czasopisma Gospel Standard oraz autor ostatecznej historii ruchu Ścisłych Baptystów. Regularne nabożeństwa odbywają się w niedziele, środy i piątki.^[21]

Kościół Wszystkich Świętych jest anglikańskim kościołem parafialnym w Patcham, starożytnej wiosce w Sussex, która obecnie jest częścią angielskiego miasta Brighton i Hove. Miejsce kultu istniało w tym miejscu na wzgórzu od około 1000 lat, ale obecny budynek ma normańskie cechy wewnętrzne i XIII-wieczny wygląd zewnętrzny. W epoce wiktoriańskiej przeprowadzono kilka rund renowacji, w ramach których dodano kilka elementów konstrukcyjnych. Wewnątrz zachowało się wiele pomników i malowideł ściennych, w tym jeden upamiętniający Richarda Shelleya - właściciela pobliskiego Patcham Place i jednego z najważniejszych szlachciców we wczesnej historii Brighton. Kościół, wpisany na Listę II*, nadal służy jako anglikańskie miejsce kultu dla mieszkańców Patcham, które w XX wieku przekształciło się z rozległej wiejskiej parafii w duże zewnętrzne przedmieście Brighton.

Pierwszy kościół w Patcham służył dużym obszarom wiejskim położonym na północ od wioski rybackiej Brighthelmston - starożytnej poprzedniczki Brighton. Wokół tego budynku, który został przebudowany w czasach normańskich, rozwinęła się osada. Wiktoriańscy restauratorzy kościoła dokonali szeregu przeróbek, aby poprawić stan budynku i zapewnić więcej miejsca dla rosnącej populacji. Gdy w XX wieku Patcham przekształciło się w przedmieście, w okolicy otwarto więcej kościołów, które były zarządzane z kościoła All Saints. Prosty wygląd zewnętrzny budynku kontrastuje z dobrze zachowanym, częściowo zabytkowym wnętrzem, w którym znajdują się malowidła ścienne i kamienne pomniki. Na cmentarzu kościelnym znajduje się zespół grobowców z listy II.^[30]

Palmeira Square to osiedle mieszkaniowe z połowy XIX wieku w Hove, części angielskiego miasta i kurortu nadmorskiego Brighton i Hove. Na południowym krańcu sąsiaduje z Adelaide Crescent, kolejnym architektonicznym akcentem, który prowadzi w dół do nadbrzeża; duże domy szeregowe zajmują jego zachodnią i wschodnią stronę, oddzielone od siebie przez publiczny ogród; na północnym krańcu znajduje się jedno z głównych skrzyżowań dróg w Hove. Na północnym krańcu znajduje się jeden z głównych węzłów drogowych Hove, zwany Palmeira Square, a jego północna strona jest wyłożona XIX-wiecznymi szeregowymi rezydencjami. Przy głównej drodze, obsługiwanej przez liczne autobusy, znajdują się także budynki handlowe i kościół.

Pierwotnie na tym terenie znajdowało się "największe na świecie konserwatorium", Anthaeum - atrakcja turystyczna zaplanowana przez botanika, pisarza i promotora budownictwa Henry'ego Phillipsa. W wyniku zawalenia się gigantycznej kopuły i jej całkowitego zniszczenia w dniu, w którym miała zostać otwarta w 1833 roku, Phillips oślepł z szoku, a gruzy zajmowały teren przez wiele lat. Prace rozpoczęły się na początku lat 50. XIX wieku i zostały w dużej mierze ukończone w połowie lat 60. XIX wieku, choć pod koniec XIX wieku na północnym krańcu dobudowywano budynki handlowe i mieszkalne, takie jak Palmeira House i Gwydyr Mansions. English Heritage wpisał budynki mieszkalne po zachodniej, wschodniej i północnej stronie placu na listę Grade II ze względu na ich znaczenie architektoniczne i historyczne, choć jeden z budynków ma wyższą rangę Grade II* ze względu na jego bogate, zaprojektowane na zamówienie wnętrze.^[32]

Whitehawk Camp to pozostałości grodziska na wzgórzu Whitehawk Hill w pobliżu Brighton, East Sussex, Anglia. Zagrody z wałem to forma wczesnoneolitycznych budowli ziemnych, które powstawały w Anglii od krótko przed 3700 r. p.n.e. do ok. 3300 r. p.n.e. Charakteryzują się one pełnym lub częściowym ogrodzeniem terenu rowami, które są poprzecinane szczelinami lub drogami zwodzonymi. Ich przeznaczenie nie jest znane; mogły to być osady, miejsca spotkań lub rytuałów. Stanowisko Whitehawk składa się z czterech w przybliżeniu koncentrycznych, okrągłych rowów, z widocznymi w niektórych miejscach wałami ziemi wzdłuż wnętrza rowów. Na szczycie brzegów mogła znajdować się drewniana palisada. Poza najbardziej zewnętrznym obwodem znajdują się co najmniej dwa kolejne rowy, z których jeden, jak wynika z dowodów radiowęglowych, datowany jest na epokę brązu, około dwa tysiące lat po najwcześniejszej datowanej aktywności w tym miejscu.

Whitehawk został po raz pierwszy przekopany przez R. P. Rossa Williamsona i E. Cecila Curwena w 1929 r. w odpowiedzi na plan utworzenia na tym terenie boisk do piłki nożnej. Tor wyścigów konnych w Brighton pokrywa się z Whitehawk Camp, a kiedy rozbudowa toru wpłynęła na część terenu, Curwen poprowadził kolejne wykopaliska ratunkowe zimą 1932-1933; podobnie w 1935 roku wykopano obszar, przez który przebiegać miała nowa droga, również pod kierunkiem Curwena. W 1991 roku, podczas budowy osiedla mieszkaniowego w pobliżu stanowiska, odkryto jeden z rowów poza najbardziej zewnętrznym obwodem, a budowę wstrzymano, by umożliwić wykopaliska prowadzone przez Milesa Russella. W 2011 roku w ramach projektu Gathering Time opublikowano analizę dat radiowęglowych z prawie czterdziestu brytyjskich grodzisk, w tym kilku z Whitehawk Camp. Wynikało z niej, że neolityczna część stanowiska została zbudowana prawdopodobnie między 3650 a 3500 r. p.n.e. i prawdopodobnie przestała być użytkowana w okresie między 3500 a 3400 r. p.n.e. Miejsce to zostało uznane za zabytek wpisany do rejestru zabytków w 1923 roku.^[33]

Montpelier Place Baptist Church, pierwotnie znany jako Baptist Tabernacle, to były kościół baptystów w dzielnicy Montpelier w Brighton, części angielskiego nadmorskiego miasta Brighton i Hove. Został otwarty w 1967 roku w miejsce 140-letniego poprzednika przy West Street w centrum Brighton, ale zamknięto go w 2012 roku i zburzono w okresie Bożego Narodzenia i Nowego Roku 2017-2018. Obecnie w tym miejscu znajdują się domy i mieszkania; inwestycja została zakończona w grudniu 2019 r.

Tabernakulum przy West Street początkowo służyło niezależnym wyznawcom kalwinistycznym, ale później jego doktryna zmieniła się na Ściśle Baptystyczną. Jego następca zachował ten charakter, a w późniejszych latach - wraz z innym kościołem w Brighton - należał do organizacji skupiającej ewangelikalne kościoły chrześcijańskie o charakterze reformowanym. W XXI wieku upadek kościoła doprowadził do jego zamknięcia i okresu pustostanu, w czasie którego był on zamieszkiwany przez lokatorów. Budynek miał surowy modernistyczny styl, w którym pobrzmiewały echa katedry Coventry Basila Spence'a - kontrastujący z klasycystycznym wyglądem West Street Tabernacle.^[34]

Volk's Electric Railway to wąskotorowa kolejka zabytkowa, która biegnie wzdłuż nabrzeża angielskiego kurortu nadmorskiego Brighton. Została zbudowana przez Magnusa Volka, a pierwszy odcinek ukończono w sierpniu 1883 roku. Jest najstarszą działającą koleją elektryczną na świecie, choć nie była pierwszą zbudowaną koleją elektryczną. Poprzedziła ją elektryfikacja linii Millera w 1875 r., demonstracyjna linia Wernera von Siemensa w Berlinie w 1879 r. oraz linia tramwajowa Gross-Lichterfelde z 1881 r., choć żadna z nich nie jest obecnie eksploatowana.

Jako historyczna atrakcja turystyczna nad brzegiem morza, kolej nie kursuje zazwyczaj w miesiącach zimowych, a jej kursowanie może być także sporadycznie zawieszane z powodu trudnych warunków pogodowych lub problemów z konserwacją.^[35]