Rhayader - atrakcje i zabytki, które warto zobaczyć

Rhayader Castle to pozostałości zamku typu motte-and-bailey w mieście Rhayader, Powys, Walia. Dostępne źródła dokumentalne nie są wystarczająco jasne, aby odróżnić to miejsce od kopca zamkowego po drugiej stronie rzeki. Jeden lub drugi zamek został prawdopodobnie zbudowany przez Rhysa ap Gruffydda, księcia Deheubarth, w 1177 roku. W tym czasie rzeka stanowiła granicę między Gwrtheyrnion a niezależnym państwem Buellt; miasto Rhayader leży po stronie Gwrtheyrnion.

Rhys niedawno podbił Buellt, rządzone dotychczas przez Wilhelma de Braose, w ramach zemsty za notoryczne traktowanie przez tego ostatniego walijskich książąt w zamku Abergavenny. Dokładny status Gwrtheyrnion jest niejasny, ponieważ jego jedynym odnotowanym władcą był niezidentyfikowany Einion ap Rhys, który jest opisany jako zięć Rhysa ap Gruffydda; Rhys miał zięcia o imieniu Einion, ale był to Einion o'r Porth, syn Einiona Cluda i władca Elfael.

W 1182 r. Rhys i Wilhelm de Braose zawarli jednak układ pokojowy, w którym syn Rhysa, Gruffydd, ożenił się z córką Wilhelma. Między nimi panowały wystarczająco przyjazne stosunki, by pozwolić Wilhelmowi na ponowne osiedlenie się w Buellt.

Einion o'r Porth dołączył do trzeciej krucjaty w 1188 roku, ale po powrocie został zamordowany przez swojego brata Gwaltera, który zajął Elfael. Kuzyn Einiona, Maelgwn ap Cadwallon, był władcą sąsiedniego państwa Maelienydd i użył swoich sił do zniszczenia zamku Rhayader, podczas gdy William de Braose (który był szeryfem Hereford) skierował swoje siły przeciwko Elfael; Gwalter został skutecznie obalony. Rhys odbudował zamek w 1194 roku.

W 1196 r. Rhys zmarł, co doprowadziło do sporu o sukcesję między Gruffyddem a jego starszym bratem-bękartem, Maelgwnem ap Rhysem. Choć tradycyjne prawo walijskie zezwalało na dziedziczenie po uznanych bękartach, Rhys chciał zastosować praktykę angielską i przekazać Deheubarth najstarszemu prawowitemu synowi, Gruffyddowi. Zamek Rhayader został ponownie zniszczony.

Gwenwynwyn ab Owain, dziedzic Powys Wenwynwyn, był sprzymierzeńcem Maelgwna ap Rhysa i najechał ziemie leżące bezpośrednio na południe od Powys Wenwynwyn - Arwystli, Cedewain i Maelienydd. Król Ryszard I, już wcześniej niezadowolony z hegemonicznego zachowania Gwenwynwyna, a przed nim Rhysa, przekazał wojska Rogerowi Mortimerowi, pobliskiemu magnatowi, który użył ich do zdobycia Maelienydd i wypchnięcia Gwenwynwyna z powrotem do Powys Wenwynwyn. Gwenwynwyn został przez nich wypędzony z Rhayader około 1200 roku. Mortimer albo odbudował, albo wzniósł w tym miejscu nowy budynek, ale zapiski wskazują, że dwa lata później został on zdobyty przez Welshów; nie mówią, czy przez siły Maelgwnów, czy Gwenwynwyna.

W 1230 r. Ralph Mortimer, syn Rogera, poślubił córkę Llywelyna Fawra. W następnym roku Llywelyn zniszczył zamek Rhayader i nie został on już odbudowany. Pozostałości są wpisane na listę zabytków (Scheduled Ancient Monument).

Zachowany motte to w przybliżeniu prostokątny kopiec o płaskim szczycie i wymiarach około 40 na 50 metrów (130 na 160 stóp). Podejścia do zamku były chronione przez strome zbocza lub skały nad rzeką po stronie północno-zachodniej i południowej. Po pozostałych stronach bronił go wykuty w skale rów o głębokości co najmniej 4 metrów i szerokości do 10 metrów. Rów ten jest jedyną widoczną pozostałością fortyfikacji.^[1]

Elan Valley Reservoirs to łańcuch sztucznych jezior powstałych w wyniku spiętrzenia wód rzek Elan i Claerwen w dolinie Elan Valley w środkowej Walii. Zbiorniki te, zbudowane przez Birmingham Corporation Water Department, dostarczają czystą wodę pitną dla Birmingham w regionie West Midlands w Anglii. Pięć jezior nosi nazwy: Claerwen, Craig-goch, Pen-y-garreg, Garreg-ddu i Caban-coch.

Woda ze zbiorników jest transportowana grawitacyjnie do zbiornika Frankley w Birmingham przez akwedukt Elan. Pompowanie nie jest konieczne, ponieważ sieć spada o 52 metry (171 stóp) na długości 73 mil (117 km) od źródła do Frankley. Nachylenie 1:2300 utrzymuje przepływ poniżej 2 mil na godzinę (3,2 km/h); woda potrzebuje od półtora do dwóch dni, aby dotrzeć do Birmingham. Akwedukt, którego budowę rozpoczęto w 1896 roku, a otwarto w 1906 roku, przecina kilka dolin i posiada liczne ceglane tunele, rurociągi i budynki zaworów.

Prace nad budową zbiorników Elan Valley podjęto, ponieważ szybki rozwój przemysłowego miasta Birmingham pod koniec XIX wieku spowodował brak dostępu do czystej wody. Liczne przypadki zachorowań skłoniły Radę Miasta Birmingham do zwrócenia się do rządu brytyjskiego, który w 1892 roku przyjął ustawę Birmingham Corporation Water Act. Umożliwiła ona korporacji nabycie w drodze przymusowego wykupu wszystkich gruntów znajdujących się na obszarze zlewni doliny Elan. Podczas budowy pierwszych czterech zapór na przełomie XIX i XX wieku tysiące marynarzy i ich rodzin mieszkało w specjalnie wybudowanej wiosce Elan. W 1952 r. zapora Claerwen została otwarta przez Elżbietę II w jednym z jej pierwszych oficjalnych wystąpień jako monarchy.

Woda pitna z Elan Valley charakteryzuje się wyjątkową miękkością, w przeciwieństwie do wody z lokalnych źródeł w West Midlands, nie obsługiwanych przez akwedukt Elan, które charakteryzują się twardością.

Zbiorniki te są obecnie własnością i są zarządzane przez Dŵr Cymru Welsh Water. Zakład filtracji wody w dolinie jest zarządzany przez Severn Trent Water.^[3]