Erfurt - atrakcje i zabytki, które warto zobaczyć

Centrum Pamięci i Edukacji Andreasstraße, to muzeum w Erfurcie, w Niemczech, które mieści się w byłym więzieniu używanym przez wschodnioniemieckie Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego. Nieformalnie jest ono znane jako Muzeum Stasi.

Od 1952 do 1989 r. w więzieniu Andreasstraße, które było jednym z 17 więzień Stasi w Niemieckiej Republice Demokratycznej (NRD), przetrzymywano i przesłuchiwano ponad 5000 więźniów politycznych. Muzeum zostało otwarte w 2013 r. jako miejsce pamięci o represjach i oporze w regionie Turyngii w czasach dyktatury NRD. Wystawy stałe koncentrują się na doświadczeniach więźniów, działalności Stasi, życiu w czasach dyktatury oraz Pokojowej Rewolucji, która doprowadziła do zjednoczenia Niemiec.

4 grudnia 1989 r. miejscowi obywatele zajęli więzienie i sąsiadującą z nim siedzibę okręgową Stasi, aby powstrzymać masowe niszczenie akt Stasi. Była to pierwsza z wielu okupacji obiektów Stasi w całym kraju i stanowiła kamień milowy Pokojowej Rewolucji. Doprowadziła ona do zachowania i otwarcia akt Stasi, tak aby obywatele mogli zobaczyć, jakie informacje są na ich temat przechowywane, i aby zbrodnie Stasi mogły zostać ujawnione.

Więzienie zostało otwarte w 1878 r. i do 1989 r. przetrzymywano w nim więźniów politycznych z różnych reżimów politycznych. Zostało zamknięte w 2002 roku.

Centrum Pamięci i Edukacji Andreasstrasse jest zarządzane przez Stiftung Ettersberg.^[3]

Klasztor św. Augustyna w Erfurcie, w środkowych Niemczech, to dawny zespół kościelno-klasztorny pochodzący z XIII wieku. Teren ma powierzchnię prawie jednego hektara. Został zbudowany przez braci augustianów, zakon Kościoła katolickiego. Najbardziej znany jest jako były dom Marcina Lutra, ojca reformacji, który mieszkał tu jako zakonnik w latach 1505-1511.

Na początku XVI wieku w klasztorze mieszkało około 74 braci wyświęconych i 70 świeckich. Po reformacji, od 1525 r. kościół klasztorny był użytkowany przez miejscową kongregację luterańską. Po śmierci ostatniego zakonnika w 1556 r. klasztor przeszedł na własność rady miejskiej Erfurtu. W 1559 r. kościół został zsekularyzowany, ale w 1854 r. został ponownie konsekrowany. Obecnie należy do Kościoła Ewangelickiego w Środkowych Niemczech.

Część kompleksu została zniszczona podczas brytyjskiego nalotu w 1945 r., w którym zginęło 267 osób udzielających schronienia. Obecnie kompleks składa się z mieszanki średniowiecznych i nowoczesnych budynków. Jest on obecnie wykorzystywany jako miejsce kultu religijnego oraz centrum konferencyjne. W kościele, w którym znajdują się organy Walckera zbudowane w 1938 roku, odbywają się koncerty muzyczne. Obiekt oferuje także proste zakwaterowanie dla podróżnych i rekolekcjonistów.

W lutym 2016 r. złożono wniosek o wpisanie klasztoru św. Augustyna, wraz z 11 innymi obiektami, na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO pod nazwą "Miejsca związane z Lutrem w środkowych Niemczech". Ze względu na rolę, jaką odegrały w reformacji, wszystkie te miejsca są uważane za "reprezentujące jedno z najważniejszych wydarzeń w religijnej i politycznej historii świata".^[4]

Alte Synagoge w Erfurcie (Niemcy) jest jedną z najlepiej zachowanych średniowiecznych synagog w Europie, której najstarsze części pochodzą z końca XI wieku. Większość części budynku pochodzi z lat 1250-1320. Uważa się, że jest to najstarsza synagoga w Europie, której dach zachował się w nienaruszonym stanie.

Od 2009 r. pełni funkcję muzeum lokalnej historii Żydów. Znajduje się tu Skarb z Erfurtu - skarbiec średniowiecznych monet, wyrobów złotniczych i biżuterii, znaleziony w 1998 roku. Znajdują się tu także faksymile Erfurckich Rękopisów Hebrajskich - ważnego zbioru tekstów religijnych z XII-XIV w., należącego do średniowiecznej gminy żydowskiej w Erfurcie.

W ramach projektu Historic Synagogues of Europe, realizowanego przez Centrum Sztuki Żydowskiej na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie, przyznano Starej Synagodze w Erfurcie najwyższą ocenę znaczenia: 4 (International) - "Budynek ma wyjątkowe znaczenie architektoniczne, urbanistyczne lub historyczne. Posiada unikalne cechy i/lub jest szczególnie wpływowy na arenie międzynarodowej jako wzór architektoniczny."

W 2015 roku został zgłoszony na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.^[5]

J.A. Topf and Sons była firmą inżynierską, założoną w 1878 r. w Erfurcie w Niemczech przez Johannesa Andreasa Topfa. Początkowo zajmowała się produkcją systemów grzewczych oraz urządzeń do warzenia piwa i słodu. W późniejszym okresie firma zajęła się produkcją silosów, kominów, pieców do spalania odpadów komunalnych i krematoriów. Podczas I wojny światowej produkowano pociski, limuzyny i inne pojazdy wojskowe. W czasie II wojny światowej produkowano również pociski i części do samolotów dla Luftwaffe.

Obecnie cieszy się złą sławą jako największa z 12 firm, które zaprojektowały i zbudowały piece krematoryjne dla obozów koncentracyjnych i obozów zagłady w czasie Holokaustu, zaplanowanego i przeprowadzonego przez reżim nazistowski w latach 1935-1945. Firma produkowała nie tylko piece krematoryjne, ale także systemy wentylacyjne do komór gazowych w Auschwitz II-Birkenau.

Głównym konkurentem firmy Topf & Söhne w produkcji pieców dla obozów koncentracyjnych była berlińska firma H. Kori GmbH, założona w 1887 roku.

W szczytowym okresie swojej działalności firma Topf & Söhne była największą tego typu firmą na świecie. Sprzedawała swoje produkty na całym świecie, aż po Rosję, Azję, Amerykę Północną i Południową, Australię i Nową Zelandię. W latach czterdziestych XX wieku mniej niż 2% całkowitej wartości firmy stanowiły kontrakty z obozami koncentracyjnymi.

Oprócz Auschwitz i Auschwitz II-Birkenau, firma Topf & Söhne zbudowała piece krematoryjne dla Buchenwaldu, Dachau, Mauthausen-Gusen, getta w Mohylewie i obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Spośród pięciu pieców w obozie koncentracyjnym w Dachau cztery zostały wykonane przez firmę H. Kori, a jeden przez Topf & Söhne. W sumie firma Topf zbudowała dla obozów koncentracyjnych 25 pieców krematoryjnych, które posiadały łącznie 76 komór spalania (zwanych "mufami"). Firma H. Kori zbudowała 42 piece jednokomorowe dla różnych obozów.

Firmę Töpf & Söhne określano mianem "inżynierów ostatecznego rozwiązania" i "techników masowego mordu", ponieważ w większym stopniu niż konkurenci wykorzystywała ona swoją wiedzę fachową, aby pomóc reżimowi nazistowskiemu przekształcić masowe egzekucje w skuteczny proces przemysłowy.

Od 1941 roku firma Topf & Söhne, podobnie jak wiele innych niemieckich firm w okresie nazizmu, stosowała w swojej fabryce pracę przymusową. Co najmniej 620 obcokrajowców zostało zmuszonych do pracy w firmie. Ludzie ci otrzymywali wynagrodzenie, ale było ono o 25-30% niższe niż wynagrodzenie pracowników niemieckich. Po wojnie firma została skonfiskowana i znacjonalizowana przez administrację radziecką. Historia firmy została w pełni zbadana dopiero po zjednoczeniu Niemiec w 1990 roku.

Na terenie dawnej fabryki znajduje się obecnie miejsce pamięci i muzeum poświęcone Holokaustowi. Jest to jedyne tego typu miejsce pamięci dotyczące współpracy firmy cywilnej w Holokauście.^[6]

Erfurt Charterhouse to dawny dom zakonny, czyli klasztor kartuzów, znajdujący się w Erfurcie, w Turyngii, w Niemczech. Został założony w latach 70. XIII wieku: prace budowlane rozpoczęły się w 1372 roku, a w 1374 roku klasztor został przyjęty do zakonu kartuzów. Prace nad kościołem rozpoczęto w 1375 roku.

Klasztor szybko uzyskał bogate uposażenie i prosperował tak dobrze, że był w stanie założyć dwa nowe domy zakonne: w 1383 r. dom zakonny w Eisenach, a w 1387 r. dom zakonny w Hildesheim.

Dom zakonny przetrwał reformację, ale został znacznie okrojony. Został splądrowany w czasie wojny chłopskiej, wojny trzydziestoletniej i sekularyzacji w 1803 r., a z jego niegdyś pokaźnego skarbca nie zachowało się nic. Biblioteka przeszła jednak na własność uniwersytetu w Erfurcie.

Pierwotne budowle gotyckie (krużganki, cele, kapitularz i kaplica) zostały znacznie powiększone w XVIII wieku przez budownictwo barokowe.

W 1845 r. budynek został w większości zniszczony przez pożar. Kościół ocalał, ale w 2012 r. został radykalnie przebudowany na cele mieszkalne.^[8]

Cytadela Petersberg w Erfurcie, w środkowych Niemczech, jest jedną z największych i najlepiej zachowanych fortec miejskich w Europie. Cytadela została zbudowana na wzgórzu Petersberg, w północno-zachodniej części starego centrum miasta w 1665 roku, kiedy Erfurt był zarządzany przez elektorów Moguncji. Jest otoczona ponad dwukilometrowymi kamiennymi murami i ma powierzchnię 36 hektarów.

Erfurt znajdował się także pod panowaniem Szwecji, Prus, Napoleona, Cesarstwa Niemieckiego, nazistów, a po II wojnie światowej radzieckich sił okupacyjnych oraz był częścią Niemieckiej Republiki Demokratycznej (NRD). Wszystkie te reżimy korzystały z Cytadeli Petersberskiej i miały wpływ na jej rozwój. Do 1963 r. barokowa twierdza była wykorzystywana do celów wojskowych. Po zjednoczeniu Niemiec w 1990 r. cytadelę poddano gruntownej renowacji i obecnie jest ona dostępna dla zwiedzających jako obiekt historyczny. Labirynt podziemnych korytarzy jest dostępny dla zwiedzających, a piekarnia forteczna (1832) znów działa.

Twierdza znana jest również pod swoją francuską nazwą Citadelle Petersberg, ponieważ w latach 1806-1814, kiedy Erfurt znajdował się pod okupacją napoleońską, stacjonowały tu wojska francuskie. Napoleon kilkakrotnie odwiedził Erfurt i za jego rządów cytadela została rozbudowana, choć jej część została zniszczona podczas bitwy w 1813 roku.

Cytadela została zbudowana na miejscu średniowiecznego klasztoru benedyktynów, a najwcześniejsze części kompleksu pochodzą z XII wieku.

Budynek dawnych dolnych koszar (niem. Untere Kaserne) jest obecnie wykorzystywany do przechowywania i administrowania archiwami Agencji Akt Stasi.

Cytadela Cyriaksburg to mniejsza forteca położona na południowy zachód od centrum Erfurtu, pochodząca z 1480 roku. Obecnie mieści się w niej Niemieckie Muzeum Ogrodnictwa. W okresie napoleońskim wybudowano ukryty rów łączący obie cytadele. Pozostałości tego połączenia można jeszcze dziś oglądać w Cytadeli Cyriaksburskiej.^[11]

Maria Gloriosa, czyli Dzwon z Erfurtu, to znany dzwon z katedry w Erfurcie, odlany przez Geerta van Wou w 1497 roku. Jest to największy na świecie średniowieczny dzwon o swobodnym ruchu wahadłowym, obecnie jest on poruszany elektrycznie. W 1985 r. dzwon został zespawany w celu naprawy pęknięcia, a następnie, w sierpniu 2004 r., ponownie zespawano go z powodu kolejnego pęknięcia z 2001 r.

Średnica: 8 stóp 5+3⁄4 cala, masa: 13 ton 15 cwtów. Uwaga: E. Alternatywnie: 2570 mm, 11450 kg, uwaga według dzisiejszych standardów: F-. Ma około 2 metrów wysokości.

Jak w każdym dobrze nastrojonym dzwonie, ton szumu jest prawie o oktawę niższy od tonu uderzenia, a wszystkie inne nuty są nastrojone, łącznie z tercją małą, kwintą, oktawą oraz tercją wielką i kwintą w drugiej oktawie, które mogą być słyszalne w dużych dzwonach.^[12]

Egapark w Erfurcie, o powierzchni 36 hektarów, jest jednym z dużych niemieckich parków ogrodów i wypoczynku. Park położony jest w południowo-zachodniej części miasta, na wzgórzu Cyriaksberg o wysokości 265 metrów. Pochodzący z dawnych fortyfikacji miejskich obszar został przeprojektowany w 1885 r. na publiczną przestrzeń zieloną, a następnie dalej rozbudowany. Po pierwszej wystawie ogrodniczej w 1950 roku, od 1961 roku regularnie organizowano Międzynarodową Wystawę Ogrodniczą, która stała się największą i najważniejszą imprezą tego typu w NRD i obozie socjalistycznym.

W parku, który jest otwarty przez cały rok i do którego wstęp jest płatny, znajdują się różne hale wystawowe, domy pokazowe roślin, ogrody tematyczne i miejsca odpoczynku. Do głównych atrakcji egaparku należą, oprócz największego w Europie ciągłego klombu (6 000 metrów kwadratowych), wieża widokowa, obserwatorium, największy w Turyngii plac zabaw dla dzieci oraz jedyne w kraju związkowym muzeum ogrodnictwa.

Park, wpisany na listę zabytków w 1992 r. ze względu na unikalną koncepcję projektu ogrodniczego, jest jednym z głównych dzieł architekta krajobrazu Reinholda Lingnera i stanowi jedno z najważniejszych świadectw architektury ogrodowej lat 60. w Niemczech. Od 1961 r. tereny wystawy ogrodniczej, reprezentujące długą tradycję ogrodniczą "miasta kwiatów" Erfurtu, odwiedziło ponad 45 milionów gości. Egapark, odwiedzany średnio przez 450 000 osób rocznie, jest - obok zamku Wartburg - najczęściej odwiedzaną atrakcją turystyczną w Turyngii.

Erfurcka mykwa to żydowska łaźnia rytualna o średniowiecznym rodowodzie, znajdująca się na Starym Mieście w Erfurcie, nad rzeką Gerą, w rejonie mostu Krämerbrücke. Należy do Sieci Życia Żydowskiego w Erfurcie.

Mykwa została odkryta na nowo w 2007 r., a w 2011 r. udostępniono ją zwiedzającym jako obiekt kulturalny. Lokalizacja kompleksu była więc korzystna, ponieważ niezbędne wody gruntowe były już dostępne na niewielkiej głębokości bezpośrednio nad rzeką Gera. Poprzednik łaźni rytualnej datowany jest na XII wiek. Istniejąca mykwa pochodzi z XIII wieku. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1248 r. i była używana do czasu wypędzenia Żydów w 1453 r. Następnie wypełniono zbiornik na wodę, a pomieszczenie wykorzystano jako piwnicę. Budynek został uszkodzony podczas pożaru miasta w 1472 r., a następnie naprawiony i zmniejszony o połowę. Stał on w rzędzie z dwoma innymi domami z muru pruskiego bezpośrednio nad brzegiem rzeki. Podczas II wojny światowej uznano, że bliskie sąsiedztwo mykwy może stanowić zagrożenie w razie bombardowania, dlatego budynek z mykwą i sąsiedni dom zostały zburzone. Pozostałe budynki zostały wyburzone najpóźniej w momencie tworzenia terenów zielonych w okresie poprzedzającym budowę IGA w latach 60. Przyczyną odnowienia i przekształcenia tej zielonej przestrzeni było zawalenie się muru obronnego. Mykwa została ponownie odkryta podczas badań archeologicznych towarzyszących budowie.

Mykwa została zgłoszona do UNESCO w 2021 r. wraz ze Starą Synagogą i Kamiennym Domem jako Dziedzictwo Żydowsko-Mediewistyczne Erfurtu.