Berlin - atrakcje i zabytki, które warto zobaczyć

Duży klasycystyczny łuk dzielący miasto. Brama Brandenburska – zabytkowa budowla w Berlinie, zaprojektowana przez niemieckiego architekta Carla Gottharda Langhansa. Budowano ją w latach 1788–1791. Jest jednym z charakterystycznych punktów miasta.

Budowana po wojnie siedmioletniej, w czasach umacniania się Królestwa Prus. W 1793 roku została wzbogacona kwadrygą, którą powoziła naga wówczas Wiktoria, bogini zwycięstwa uwieńczona dębowymi liśćmi. Pomalowana na biało budowla została wtedy nazwana Bramą Pokoju.

Brama Brandenburska jako symbol Pokoju i Wolności od 3 października 1990, w rocznicę zjednoczenia Niemiec, jest znowu w swej oryginalnej formie. Remont tej historycznej budowli trwał dwa lata.

Zabytek znajduje się na niemieckich rewersach monet 10, 20 i 50 eurocentów jako symbol zjednoczenia państwa niemieckiego.^[1]

Architektura z lat 60. i platforma widokowa. Berliner Fernsehturm – Berlińska Wieża Telewizyjna znajduje się w berlińskiej dzielnicy Mitte, w pobliżu Alexanderplatz, a sięgając wysokości 368 metrów jest najwyższym budynkiem w Niemczech i czwartym co do wielkości wolnostojącym obiektem w Europie. Ukończona w 1969 roku, była na tamten czas drugą co do wielkości wieżą telewizyjną na świecie, zaś obecnie zaliczana jest do dziesięciu najpopularniejszych zabytków w Niemczech z ponad milionem zwiedzających rocznie.

Wieża telewizyjna w stylu międzynarodowym wzniesiona została w latach 1965-1969 przez Deutsche Post NRD w historycznym centrum Berlina (część dzielnicy Mitte). Otwarcie nastąpiło 3 października 1969 roku. Budynek jest wyższy o ponad 220 metrów od starej berlińskiej wieży radiowej z lat dwudziestych XX wieku w zachodniej części miasta. Jako symbol i punkt orientacyjny widoczny z daleka, kształtuje panoramę miasta. W pierwszych scenach filmów związanych z Berlinem, stolica jest często symbolizowana przez wieżę telewizyjną obok budynków takich, jak Brama Brandenburska, Kolumna Zwycięstwa i budynek Reichstagu.

Oprócz swojej głównej funkcji, jako miejsca lokalizacji kilku nadajników stacji radiowych i telewizyjnych, budynek ten, zwany wewnętrznie „Wieżą Telekomunikacyjną 32”, służy jako wieża widokowa z piętrem widokowym, barem na wysokości 203 metrów i restauracją obrotową. Ponadto Berlińska Wieża Telewizyjna służy jako miejsce organizacji wydarzeń i imprez. Szczególny i charakterystyczny dla miasta budynek przeszedł jako symbol silną transformację. Po zjednoczeniu Niemiec przekształcił się on z przywłaszczonego politycznie narodowego symbolu NRD w symbol całego miasta w zjednoczonym Berlinie. Ze względu na swoją uniwersalną i ponadczasową stylistykę jest coraz częściej używany jako znak firmowy i utożsamiany z Berlinem i Niemcami. W 1979 r. berlińska wieża telewizyjna otrzymała w NRD status pomnika, który zachowano po zjednoczeniu Niemiec.^[3]

Pomnik Pomordowanych Żydów Europy – pomnik upamiętniający zagładę Żydów podczas II wojny światowej, jest głównym miejscem pamięci ofiar Holocaustu w Niemczech.

Pomnik, według projektu Petera Eisenmana, został wybudowany w latach 2003–2005 w centrum Berlina (Berlin-Mitte), na powierzchni 19 tys. m². Został on odsłonięty 10 maja 2005 i od 12 maja jest dostępny dla publiczności. W pierwszym roku pomnik odwiedziło ponad 3,5 mln osób. Zajmuje teren ograniczony ulicami: Ebertstraße, Behrenstraße, Gertrud-Kolmar-Straße i Hannah-Arendt-Straße. Składa się z 2711 betonowych bloków-steli (po jednym na każdą stronę Talmudu) ustawionych w równoległych szeregach z niewielkim odchyleniem od pionu. Najwyższe bloki mierzą 4,7 m wysokości. Na obrzeżu pomnika rośnie 41 drzew. Między szeregami bloków znajdują się wybrukowane kostką przejścia o szerokości 95 cm. Powierzchnie bloków zabezpieczone są powłoką umożliwiającą łatwe usunięcie graffiti. W skład pomnika wchodzi podziemne muzeum (Izba pamięci) o powierzchni 930 m², mieszczące sale wystawowe o pow. 778 m², salę odczytową o pow. 106 m² i księgarnię o pow. 46 m².

Koszt budowy został pokryty przez rząd Republiki Federalnej Niemiec. Teren pomnika o wartości 40 mln euro został przekazany nieodpłatnie przez władze Niemiec. Inicjatywę pomnika zapoczątkowała w roku 1988 dziennikarka Lea Rosh. W maju 1994 rozpisano konkurs na projekt pomnika. Wybrany wtedy projekt Christine Jackob-Marks został w czerwcu 1995 odrzucony przez kanclerza Helmuta Kohla. W ponownym konkursie z lipca 1997 wybrano projekt architekta Petera Eisenmana i rzeźbiarza Richarda Serry. W roku 1998 Richard Serra wycofał się z zespołu autorskiego protestując przeciw narzuconym zmianom. 25 czerwca 1999 Bundestag zatwierdził budowę pomnika i wyasygnował sumę 54 mln DM.

Rezolucja Niemieckiego Bundestagu z dnia 25 czerwca 1999 roku głosi:

1.1 Republika Federalna Niemiec utworzy w Berlinie miejsce pamięci ku czci zamordowanych Żydów Europy. 1.2 Utworzeniem tego miejsca pamięci pragniemy:

• uczcić ofiary zamordowanych Żydów,
• zachować w żywej pamięci niewyobrażalne wydarzenia z niemieckiej historii,
• ostrzegać przyszłe pokolenia, by nigdy nikt nie łamał praw człowieka, by były chronione zasady demokratycznego państwa oraz równość obywateli wobec prawa i by się sprzeciwiać wszelkim rodzajom dyktatury i przemocy.

Budowę rozpoczęto 1 kwietnia 2003. 15 grudnia 2004 ustawiono uroczyście ostatnią z 2711 betonowych steli. Po odsłonięciu pomnika środowiska Sinti i Romów oraz homoseksualistów i osób niepełnosprawnych wyraziły niezadowolenie, że pomnikiem uczczono tylko jedną z grup ofiar zbrodni hitlerowskich.^[5]

Bogato zdobiona katedra z XIX wieku. Katedra w Berlinie – ewangelicka katedra, znajdująca się w Berlinie, w dzielnicy Mitte, na Wyspie Muzeów. Została zbudowana w latach 1894-1905 według projektu architekta Juliusa Carla Raschdorffa w eklektycznym połączeniu form nawiązujących do renesansu i do baroku. W miejscu, gdzie dziś stoi ewangelicka katedra znajdowała się wcześniej mniejsza katedra w stylu barokowym. W 1944 roku katedra została uszkodzona przez alianckie naloty związane z II wojną światową, a jej odbudowa rozpoczęła się dopiero w 1975 roku. Świątynia ma 1500 miejsc i jest jedną z największych w Berlinie. To właśnie tutaj odbywają się najczęściej ekumeniczne nabożeństwa z okazji świąt państwowych lub w ważnych dla narodu momentach.

Ten kościół był inspiracją dla wielu architektów. Na jego wzór został przebudowany ewangelicko-augsburski kościół św. Trójcy w Łodzi przy pl. Wolności, który dziś jest rzymskokatolickim kościołem parafialnym Zesłania Ducha Świętego.^[11]

Słynna granica z czasów zimnej wojny. Checkpoint Charlie – w okresie zimnej wojny jedno z najbardziej znanych przejść granicznych między NRD a Berlinem Zachodnim. Poza tym były też przejścia, na których kontrolowała tylko NRD-owska kontrola graniczna. Mieściło się na ulicy Friedrichstrasse, na skrzyżowaniu z Zimmerstraße, w samym sercu Berlina podzielonego wówczas Murem Berlińskim. Oficjalna nazwa przejścia po stronie NRD-owskiej brzmiała właśnie Zimmerstraße. Od strony zachodniej przy przejściu znajdowała się stacja metra Kochstraße.

Na przejściu alianci zachodni (żołnierze USA, Francji i Wielkiej Brytanii) nie sprawdzali wszystkich przekraczających granicę. W ich budce zgłaszali wyjazd do Berlina Wschodniego (we własnym interesie, w razie zatrzymania lub zaginięcia w NRD) tylko członkowie sił zbrojnych aliantów zachodnich. Natomiast drobiazgowa kontrola wszystkich przekraczających granicę odbywała się po stronie NRD. Zgodnie z decyzją władz NRD przejście przeznaczone było tylko dla cudzoziemców (tj. nie-Niemców) – zarówno zwykłych turystów, jak i personelu dyplomatycznego.

W 1991 Armia Stanów Zjednoczonych oficjalnie opuściła „Checkpoint Charlie”. Obecnie znajduje się tam Muzeum Muru Berlińskiego oraz symboliczny punkt kontroli granicznej – atrakcja turystyczna, w której można nabyć odcisk pieczątki kontroli granicznej z wybranej przez siebie strefy okupacyjnej.^[13]

Muzeum w Berlinie, Niemcy. Neue Nationalgalerie – muzeum poświęcone sztuce XX stulecia położone w Berlinie przy Kulturforum. Spektakularny, obszernie przeszklony budynek muzeum został zaprojektowany przez niemieckiego architekta Ludwiga Miesa van der Rohe i jest uznawany za przykład modernizmu.

Neue Nationalgalerie jest jedynym budynkiem wzniesionym przez Miesa van der Rohe na terenie Niemiec po II wojnie światowej. W 1962, będąc w wieku 76 lat, otrzymał on w trybie bezpośrednim zlecenie budowy muzeum w Berlinie. Budynek został ukończony w 1968, rok przed śmiercią architekta. Nowa Galeria Narodowa była pierwszym muzeum zlokalizowanym przy nowym Kulturforum, położonym kilkaset metrów na zachód od placu Poczdamskiego. W pobliżu galerii znajdują się zbudowane przez Hansa Scharouna Biblioteka Państwowa oraz Filharmonia.

Budynek muzeum jest najpełniejszą realizacją rozwijanej przez wiele lat przez Miesa van der Rohe idei przestrzeni uniwersalnej. Budynek ma formę płaskiego stalowego kasetonowego zadaszenia zbudowanego na planie kwadratu o boku 64,8 m, którego wewnętrzna część otoczona jest szklaną ścianą kurtynową, położoną 7,2 m od krawędzi dachu i tworzy główną górną halę muzeum. Stalowy dach wspiera się w położonych na jego krawędziach ośmiu słupach posiadających przekrój w kształcie równoramiennego krzyża. Po dwa słupy przypadające na każdą krawędź dachu odsunięte są od narożników kwadratu tak, że przeszklona hala tworzy wielką otwartą przestrzeń, uporządkowaną jedynie dwoma blokami instalacyjnymi oraz biegami schodów prowadzącymi na dolny poziom muzeum. Hala spoczywa na granitowym postumencie o wymiarach rzutu 105/110 m, położonym na brzegu Landwehrkanal, przy skrzyżowaniu z Potsdamer Straße. Właściwa przestrzeń wystawowa mieści się w kondygnacji cokołu, której większa część nie posiada naturalnego oświetlenia. Po zachodniej, przeciwnej do głównej ulicy stronie cokołu dolna kondygnacja otwiera się obszernym przeszkleniem na otoczony murem ogród, przeznaczony na ekspozycję rzeźb.^[18]

Muzeum sztuki starożytnej i archeologii. Nowe Muzeum – muzeum, znajdujące się w Berlinie, na Wyspie Muzeów. Mieści się w budynku wybudowanym w latach 1843–1855 według projektu pruskiego architekta Friedricha Augusta Stülera.

W czasie II wojny światowej budynek muzeum, podobnie jak cały kompleks Wyspy Muzeów, został w 70% zniszczony. Odbudowę przeprowadzono dopiero po zjednoczeniu Niemiec, w oparciu o projekt brytyjskiego architekta Davida Chipperfielda. Inauguracji odbudowanego Nowego Muzeum dokonała 16 października 2009 roku kanclerz Niemiec Angela Merkel.

W muzeum zgromadzono eksponaty sztuki staroegipskiej, wraz ze słynnym popiersiem egipskiej królowej Nefertiti z 1340 roku p.n.e. a także zbiory archeologiczne z czasów prehistorycznych, starożytnych i wczesnego średniowiecza.^[20]

Gmach parlamentu ze szklana kopułą. Gmach parlamentu Rzeszy w Berlinie – od 1999 roku siedziba Bundestagu w Berlinie. Od 1994 roku jest miejscem obrad Zgromadzenia Federalnego, które odbywa się co pięć lat w celu wyboru prezydenta Niemiec. Gmach znajduje się w dzielnicy Tiergarten.

Neorenesansowy budynek został zbudowany w latach 1884–1894 według projektu Paula Wallota. Do 1918 roku obradował w nim parlament II Rzeszy Niemieckiej. W latach 1919–1933 odbywały się tu posiedzenia parlamentu Republiki Weimarskiej. Gmach doznał poważnych uszkodzeń wskutek pożaru w 1933 r. oraz w wyniku działań wojennych. Został odbudowany w zmodernizowanej formie w latach 60. XX wieku przez Paula Baumgartena i przebudowany po zjednoczeniu Niemiec w latach 1991–1999 według projektu Normana Fostera.^[26]

Ulica w Berlinie. Friedrichstraße – jedna z bardziej znanych ulic w centrum Berlina, w dzielnicach Mitte oraz Kreuzberg. Nazwana na cześć Fryderyka III Brandenburskiego, znanego później jako król Prus Fryderyk I. Wytyczona została w XVII wieku, liczy 3,3 km.

Przy ulicy znajduje się teatr Friedrichstadt-Palast, stacja kolejowa Berlin Friedrichstraße.

Na budynku przy numerze 62, przy skrzyżowaniu z Kronenstraße znajduje się tablica poświęcona Gustavowi von Lensky’emu, który w tym miejscu walczył i poległ podczas walk ulicznych rewolucji marcowej 1848.

Na budynku przy numerze 114, przy skrzyżowaniu z Linienstraße znajduje się tablica poświęcona Alfonsowi von Bojanowsky’emu, który w tym miejscu walczył i został śmiertelnie ranny podczas walk ulicznych rewolucji marcowej 1848.

Odcinek pomiędzy Französische Straße a Leipziger Straße jest wyłączony z ruchu samochodowego.

Z powodu wzrostu liczby zachorowań związanego z pandemią COVID-19 24 października 2020 roku na Friedrichstraße i niektórych innych berlińskich ulicach handlowych wprowadzono dla pieszych wymóg ochrony twarzy.^[28]

Imponujący neorenesansowy ratusz. Czerwony Ratusz w Berlinie – ratusz w Berlinie, w dzielnicy Mitte, neorenesansowy, wzniesiony w latach 1861–1869; siedziba burmistrza Berlina i rządu kraju związkowego Berlin.

Nazwa budynku pochodzi od koloru fasady oraz czerwonej cegły, z której został zbudowany. Ratusz powstał między rokiem 1861 a 1869 w stylu północnowłoskiego późnego renesansu. Autorem projektu architektonicznego i wykonawczego był Hermann Friedrich Wäsemann. Architektura wieży ratusza przypomina wieże katedry Notre-Dame w Laon we Francji.

Przez większość czasu był siedzibą lokalnych władz i spełniał rolę ratusza miejskiego. Podczas zimnej wojny i po rekonstrukcji budynku w latach 50. do stanu oryginalnego, był siedzibą władz miejskich Berlina Wschodniego. Po Zjednoczeniu Niemiec oraz zjednoczeniu administracji miasta, stał się oficjalnie siedzibą władz całego Berlina.^[31]

Muzeum historii w Berlinie. Tränenpalast to dawne przejście graniczne między Berlinem Wschodnim a Zachodnim, przy stacji Berlin Friedrichstraße, które funkcjonowało w latach 1962-1989. Obecnie znajduje się tam muzeum z wystawami o Berlinie w okresie zimnej wojny oraz o procesie zjednoczenia Niemiec. Było to przejście graniczne dla podróżujących S-bahnem, U-bahnem i pociągami kursującymi między wschodnimi i zachodnimi Niemcami. Używano go tylko do przekraczania granicy w kierunku zachodnim. Miało osobne przejścia dla mieszkańców Berlina Zachodniego, Niemców Zachodnich, obcokrajowców, dyplomatów, podróżujących tranzytem i Niemców Wschodnich.

Określenie Tränenpalast pochodzi od łzawych rozstań, jakie miały miejsce przed tym budynkiem między zachodnimi gośćmi a mieszkańcami Niemiec Wschodnich, którym nie wolno było podróżować do Berlina Zachodniego.^[33]