Dolomity - atrakcje i zabytki, które warto zobaczyć

Wysoki szczyt górski z ośrodkiem narciarskim. Marmolada – najwyższy masyw górski Dolomitów w północno-wschodniej części Włoch, na wschód od Trydentu. Administracyjne leży na granicy dwóch regionów: Wenecji Euganejskiej i Trydentu-Górnej Adygi.

Nazwa masywu pochodzi z języka ladyńskiego, w którym wyraz marmoleda oznacza "błyszcząca", co związane jest z leżącym na północnej flance szczytu lodowcem Ghiacciaio della Marmolada. Ze względu na lodowiec widziana od północy Marmolada posiada charakterystyczny wygląd, odróżniający ją od innych szczytów Dolomitów.^[1]

Monte Piana to góra o wysokości 2 324 m w Dolomitach Sekstantu, położona na granicy prowincji Południowy Tyrol i Belluno. Mniejszy, północny szczyt góry nosi nazwę Monte Piano.

Podczas tak zwanej "Białej Wojny" w czasie I wojny światowej o górę toczyły się zacięte walki między armią austriacką i włoską. Austriacy zajęli północny szczyt Monte Piano, podczas gdy południowy szczyt Monte Piana był w rękach włoskich. Dziś na obu szczytach można jeszcze znaleźć wiele pozostałości po zaciętych walkach.^[2]

Pizes de Cir to pasmo górskie w Południowym Tyrolu we Włoszech. Stanowią one część Dolomitów, na północ od przełęczy Gardena. Najwyższym szczytem tego pasma górskiego jest Gran Cir o wysokości 2592 metrów.^[3]

Jezioro we Włoszech. Toblacher See to jezioro w gminie Toblach w południowym Tyrol we Włoszech.^[4]

Szczyt we Włoszech. Antelao lub Re delle Dolomiti – szczyt w Dolomitach, w Alpach Wschodnich. Leży w północnych Włoszech w regionie Wenecja Euganejska, na południowy wschód od miejscowości Cortina d'Ampezzo. Jest najwyższym szczytem wschodniej części Dolomitów. Jest często określany jako Król Dolomitów, a Marmolada, najwyższy szczyt w Dolomitach, jest określana jako Królowa.

Pierwszego odnotowanego wejścia dokonali Paul Grohmann, F. Lacedelli, A. Lacedelli i Matteo Ossi 18 września 1863 r. Możliwe jest jednak, że pierwszego wejścia dokonał Matteo Ossi już w 1860 r.^[6]

Sorapiss, nazywany również Sorapis lub Punta Sorapiss, to góra w Dolomitach w regionie Veneto w północnych Włoszech. Położony w gminie Cortina d'Ampezzo, ma wysokość 3 205 metrów. W jego pobliżu znajduje się przełęcz o tej samej nazwie, a także jezioro Sorapiss, położone u podnóża góry. Pasmo górskie jest częścią "Parku Naturalnego Dolomitów Ampezzo".^[7]

Sass de Stria to góra w Wenecji Euganejskiej we Włoszech. Jej wysokość wynosi 2477 metrów. Podczas I wojny światowej góra i jej okolice były miejscem walk między Włochami a Austro-Węgrami.^[8]

Rosengartenspitze to góra w Dolomitach w południowym Tyrolu we Włoszech.^[9]

Szczyt we Włoszech. Campanile Basso – szczyt w Dolomitach Brenty, części Alp Wschodnich. Leży w północnych Włoszech w regionie Trydent-Górna Adyga.

Pierwszego wejścia, 18 sierpnia 1899 r. dokonali Otto Ampferer i Karl Berger.^[11]

Peitlerkofel to góra w Dolomitach w Południowym Tyrolu we Włoszech. Jest to samotna góra, położona pomiędzy Val Badia na wschodzie a doliną Villnöß na zachodzie, na samej północy Dolomitów. Posiada dwa wyraźne szczyty, Grosser Peitler i Kleiner Peitler, które są rozdzielone głębokim grzbietem.

Jest to dość popularna góra, a najłatwiejsza trasa prowadzi z południa. W pogodny dzień na szczycie mogą znajdować się setki osób jednocześnie. Pierwsze udokumentowane wejście na szczyt miało miejsce 25 czerwca 1885 roku, choć przypuszcza się, że miejscowi myśliwi prawdopodobnie dotarli na szczyt na długo przedtem.^[12]

Szczyt we Włoszech. Cimon della Pala lub Cimone – szczyt w Dolomitach, w Alpach Wschodnich. Leży w północnych Włoszech, w regionie Trydent-Górna Adyga. Jest często określany jako Matterhorn Dolomitów. Można go zdobyć ze schronisk Rifugio Tommaso Pedrotti lub Bivacco Fiamme Gialle.

Pierwszego wejścia dokonali E.R. Whitwell, S. Siorpaes i C. Lauener 3 czerwca 1870 r.^[13]

Szczyt we Włoszech. Cima Undici – szczyt w północnych Włoszech w Dolomitach. Leży w prowincji Bolzano. Należy do grupy górskiej Dolomiti di Sesto i jest to trzeci pod względem wysokości szczyt tej grupy.^[14]

Szczyt we Włoszech. Monte Civetta – szczyt w Dolomitach, w prowincji Belluno w północnych Włoszech. Jego stroma północno-zachodnia ściana o wysokości 1000 i szerokości 4000 metrów góruje nad miejscowością Alleghe i stanowi jeden z ważniejszych celów wspinaczkowych w Alpach. Na szczyt prowadzą dwie drogi typu via ferrata: Via ferrata degli Alleghesi oraz Via ferrata Attilio Tissi oraz wiele dróg wspinaczkowych. W masywie Civetty znajdują się popularne wieże skalne: Torre Trieste oraz Torre Venezia.

Pierwszego wejścia dokonał Simone de Silvestro prawdopodobnie już w 1855 r.^[15]

Szczyt we Włoszech. Cima Tosa – szczyt w Dolomitach Brenty, części Alp Wschodnich. Leży w północnych Włoszech w regionie Trydent-Górna Adyga. Jest to najwyższy szczyt Dolomitów Brenty. Na południe od Cima Tosa nie ma już wyższych szczytów, więc przy dobrej widoczności ze szczytu roztaczają się rozległe widoki, między innymi na masyw Adamello-Presanella i jezioro Garda.

Pierwszego wejścia 20 lipca 1865 r. dokonał G. Loss.^[16]

Dürrenstein to góra w Dolomitach w południowym Tyrolu we Włoszech.^[17]

Schronisko Città di Fiume to schronisko alpejskie w Dolomitach, położone w gminie Borca di Cadore, na końcu doliny Fiorentina, na wysokości 1 917 m n.p.m. Znajduje się ono na zboczach przełęczy Puina, nad którą od południa góruje góra Pelmo.

Seekofel to góra w Dolomitach na granicy Południowego Tyrolu i prowincji Belluno we Włoszech.^[18]

Schronisko Vajolet to schronisko alpejskie położone w grupie Catinaccio w Dolomitach, w gminie Vigo di Fassa, na wysokości 2243 metrów.

Szczyt we Włoszech. Monte Pelmo – szczyt w Dolomitach w okolicy miejscowości San Vito di Cadore.^[20]

Szczyt we Włoszech. Cima dei Preti to szczyt w Alpach Karnickich we Włoszech. Leży na granicy dwóch prowincji: Pordenone i Belluno. To najwyższy szczyt południowych Alp Karnickich. Znajduje się na terytorium Parku Narodowego Dolomitów Friulańskich.^[21]

Szczyt we Włoszech. Sass Rigais – szczyt w północno-zachodnich Dolomitach, w Tyrolu Południowym w północnych Włoszech.

Był to pierwszy trzytysięcznik zdobyty przez Reinholda Messnera, który zdobył go mając 5 lat.^[22]

Schronisko Passo Principe to schronisko alpejskie położone w grupie Catinaccio w Dolomitach, w gminie San Giovanni di Fassa, na wysokości 2 601 metrów.

Schronisko Giovanni Pedrotti znajduje się na płaskowyżu Rosetta, w Pale di San Martino, na wysokości 2 581 m n.p.m.

Pasmo górskie we Włoszech. Dolomiti di Brenta lub Brenta-Gruppe – pasmo górskie w Alpach Wschodnich, w północno-wschodnich Włoszech.^[23]

Sennes Hut to schronisko górskie położone w Południowym Tyrolu, w Dolomitach, na terenie Parku Przyrody Fanes - Sennes - Braies, poniżej szczytu Col de Lasta, na wysokości 2 126 m.

Schronisko, prowadzone przez rodzinę Palfrader, dysponuje 60 miejscami i jest otwarte zarówno w sezonie zimowym, jak i letnim.

Jest to trawiasty pas startowy o długości ok. 400 m i szerokości ok. 40 m, zbudowany w 1968 r. przez Korpus Pionierów Inżynieryjnych z Trydentu, być może na wcześniejszej trasie używanej przez Austriaków w czasie Wielkiej Wojny.

Schronisko Antermoia, zarządzane przez Towarzystwo Alpinistyczne Tridentini, jest jednym z licznych schronisk alpejskich w grupie Catinaccio, w zlewni Val di Fassa. Znajduje się on w Vallone d'Antermoia, zaledwie kilkaset metrów od jeziora o tej samej nazwie, będącego etapem żółtego szlaku Via Alpina.

Tofana di Rozes to góra w Dolomitach w prowincji Belluno, w Wenecji Euganejskiej, we Włoszech. Znajduje się na zachód od kurortu Cortina d'Ampezzo, a jej gigantyczny kształt trójkątnej piramidy i pionowa południowa ściana, powyżej przełęczy Falzarego, sprawiają, że jest to najpopularniejszy szczyt w grupie Tofane i jeden z najpopularniejszych w Dolomitach.^[24]

Furchetta to góra z grupy Geisler w Dolomitach w Południowym Tyrolu we Włoszech.

Góra Furchetta należy do grupy Odle, a jej nazwa pochodzi od wielkiej szczeliny, która dzieli ją na dwie części. Punkt wyjścia na górę znajduje się w schronisku Florencja, do którego można dotrzeć w około 20 minut ze stacji górskiej kolejki gondolowej Santa Cristina Col Raiser.^[25]

Schronisko Fanes jest schroniskiem górskim położonym w Parku Przyrody Fanes - Sennes i Braies w Południowym Tyrolu, na wysokości 2 062 m n.p.m. na pastwisku Fanes Piccolo, wzdłuż starej drogi wojskowej prowadzącej ze schroniska Pederü do Cortina d'Ampezzo. Chata znajduje się w gminie Marebbe.

Grupa Rosengarten to masyw w Dolomitach w północnych Włoszech. Znajduje się pomiędzy Tierser Tal i Eggental w Południowym Tyrolu a doliną Fassa w Trentino.

Osobliwością Rosengarten jest różowy odcień, zawdzięczany obecności minerału dolomitu, który w promieniach zachodzącego słońca "świeci", co zostało uwiecznione w Bozner Bergsteigerlied. Nazwa ta nawiązuje do legendy o królu Laurinie i jego ogrodzie różanym, tradycyjnej opowieści wyjaśniającej zewnętrzny wygląd tego pasma górskiego.^[26]

Monte Agnèr to góra w Dolomitach położona w pobliżu miejscowości Taibon Agordino w Belluno, w północno-wschodnich Włoszech. Należy do grupy Pala i jest lokalnie znana jako Il Pizzòn, co oznacza Wielki Szczyt. Góra ma kilka podszczytów, Lastei d'Agnèr na wysokości 2 861 m, Spiz d'Agnèr Sud na wysokości 2 652 m, Torre Armena na wysokości 2 652 m i Spiz d'Agnèr Nord na wysokości 2 545 m. Po raz pierwszy został zdobyty w 1875 roku przez Cesare Tomé, któremu towarzyszyli przewodnicy Tomaso Dal Col i Martino Gnech.^[27]

Croda da Lago to niewielki łańcuch górski w środkowych Dolomitach w Wenecji Euganejskiej, w północnych Włoszech, na wschód od przełęczy Giau. Najwyższy szczyt grupy, Cima d'Ambrizzola, ma wysokość 2 715 metrów. Pasmo jest bardzo popularne wśród turystów pieszych i rowerzystów górskich.^[28]