Szczawnica - atrakcje i zabytki, które warto zobaczyć

Szczyt. Palenica – szczyt w Małych Pieninach oddzielony przełęczą Maćkówki od głównego grzbietu. Na szczycie znajduje się schronisko „Groń”, obiekty gastronomiczne oraz zjeżdżalnia wózkowa. Ze Szczawnicy na szczyt można dostać się koleją krzesełkową zarządzaną przez Polskie Koleje Linowe. Na stokach góry znajduje się Stacja Narciarska Palenica, z dwiema trasami narciarskimi, trasa czerwona – „Palenica 1” jest jedną z ciekawszych tras narciarskich w Polsce.

Szczyt zbudowany jest z wapieni (warstwy pstre i jarmuckie). Niegdyś jego stoki były w wyniku gospodarczej działalności ludzi ogołocone z lasu, były na nich pastwiska. Po II wojnie światowej zostały zalesione (praca społeczna okolicznych mieszkańców). Szczyt zwiedzany był już w XIX w. przez kuracjuszy szczawnickich, po oddaniu do eksploatacji wyciągu krzesełkowego jest obecnie masowo odwiedzany. Jest dobrym punktem widokowym na Pieniny i Beskid Sądecki. Z rzadkich w Polsce gatunków roślin na Palenicy występuje storczyk kukawka. Po północnej stronie Palenicy znajdują się jeszcze dwa niższe wierzchołki: Groń (687 m) i Niżny Groń (605 m).

Od 1949 roku do lat 70. XX wieku na północnym zboczu Palenicy, nad korytem Grajcarka w Szczawnicy istniała niewielka skocznia narciarska. Została wybudowana z inicjatywy Artura Wernera. Była to nowoczesna – jak na ówczesne czasy – mała skocznia narciarska z kamiennym murowanym progiem. Była dwukrotnie przebudowywana. Pierwszy raz w latach 1956–1958. Obiekt był wyposażony w drewnianą wieżę sędziowską. Jej punkt konstrukcyjny wynosił około 40–50 m. Rozgrywano na niej mistrzostwa województwa.

W latach 1987–1988 na Palenicy znaleziono dwa bardzo rzadkie, w Polsce zagrożone wyginięciem gatunki porostów: trzonecznica żółta Chaenotheca chrysocephala i pismaczek zielony Zwackhia viridis.^[5]

Bryjarka – niewybitny szczyt górski w Beskidzie Sądeckim górujący nad Szczawnicą. Nazwa pochodzi od znajdujących się dawniej obok szczytu pól, używano też nazwy Światkówka, która również pochodziła od nazwy pól uprawnych. Eugeniusz Janota podaje, że pierwotnie szczyt nazywał się Skałką.

Bryjarka wznosi się ok. 230 m nad dno doliny Grajcarka. Jest zakończeniem bocznego grzbietu Pasma Radziejowej, biegnącego z Dzwonkówki przez Przysłop, Kotelnicę, Cieluszki, Bereśnik, Guckę i Bryjarkę na południe. Grzbiet ten oddziela dolinę Sopotnickiego Potoku od doliny Skotnickiego Potoku i jego dopływu – Czarnego Potoku. Południowy, opadający w stronę Szczawnicy stok jest stromy (ma średnie nachylenie 25°), a w jego górnej części występują rumowiska zbudowane z rzadkich w Karpatach skał magmowych – jasno­szarych andezytów pienińskich (augitowo-amfibolowych). Skały te od dawna budziły zainteresowanie naukowców, opisano je już w 1832. W latach międzywojennych były one eksploatowane w nieczynnym już kamieniołomie. Na andezytowych gołoborzach znajdują się interesujące biologicznie zbiorowiska kwaśnolubnych mchów i porostów.

Na stromym południowym stoku były dawniej pastwiska i olszynowo-leszczynowe zarośla, od 1953 r. jest on planowo zalesiany.

Szczyt Bryjarki był od dawna celem spacerów mieszkańców i kuracjuszy uzdrowisk Szczawnicy. W 1897 i 1901 r. poprowadzono na szczyt ścieżki spacerowe i zamontowano ławki. W 1860 roku postawiono drewniany krzyż, w 1867 r. zastąpiony dużym krzyżem modrzewiowym. Gdy krzyż ten złamał się podczas burzy w 1902 r. krakowska firma Józefa Góreckiego (ta sama, która wykonała krzyż na Giewoncie) wykonała i zamontowała krzyż żelazny. Z wierzchołka, na którym stoi oświetlony nocą metalowy krzyż, roztacza się widok na Szczawnicę, Małe Pieniny oraz Pieniny Właściwe. Panoramy widokowe z Bryjarki malował m.in. Jan Nepomucen Głowacki.^[6]

Groń – porośnięty lasem wierzchołek w Małych Pieninach. Józef Nyka podaje jego wysokość na 719 m, mapa Geoportalu 681 m. Wznosi się w odległości 250 m na północny zachód od Palenicy. Do Szczawnicy, a dokładniej do Grajcarka opada stromym stokiem zwanym Hulina. W stoku tym na wysokości 590 m znajduje się taras z osiedlem Hulina. Pomiędzy Groniem a Palenicą, na wysokości 660 m znajduje się drugie, kilkudomowe osiedle o nazwie Groń. W północno-wschodnim kierunku poniżej wierzchołka Gronia znajduje się jeszcze jeden, od północnej strony wylesiony wierzchołek o nazwie Niżny Groń.

Groń znajduje się w Szczawnicy w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim. Na jego zachodnich, opadających do Dunajca stokach znajduje się polana Świerków Łaz. Duża polana znajduje się także na jego stokach południowych i południowo-wschodnich oraz północnych.^[7]