Babiogórski Park Narodowy - atrakcje i zabytki, które warto zobaczyć

Park narodowy – jedna z form ochrony przyrody w Polsce. Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody z 2004 r. obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. Park narodowy tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów.

Zasoby przyrodnicze parków narodowych zalicza się do strategicznych zasobów naturalnych Polski zgodnie z art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych zasobów naturalnych kraju.^[2]

Szczyt w Polsce. Gówniak – szczyt w Beskidzie Żywieckim, w północno-wschodniej grani masywu Babiej Góry. Mapa Geoportalu podaje jego wysokość 1644 m. Gówniak jest jednym z tzw. pięciu szczytów grzbietowych Babiej Góry i jest często mylnie brany przez turystów za właściwy szczyt Babiej Góry.

Nazwa "Wołowe Skałki" pochodzi od tego, że dawniej orawscy pasterze, wypasający woły na południowych stokach Babiej Góry, zaganiali je na noc pod ochronę tutejszych wychodni skalnych, zaś nazwa "Gówniak" – od dużej ilości gromadzących się tu bydlęcych odchodów. Występująca na niektórych mapach nazwa "Główniak" jest zdaniem W. Midowicza przekręceniem nazwy "Gówniak" i wyrazem fałszywej skromności.

Przez szczyt przebiegała kiedyś granica pomiędzy Galicją a Orawą, należącą do Królestwa Węgier. Od 1920 cały rejon pięciu szczytów grzbietowych należy do Polski (z przerwą na okres II wojny światowej). W okresie II wojny światowej biegła tędy granica słowacko-niemiecka, jej pozostałością są granitowe słupki z literami S i D (S – Slovensko, D – Deutschland). Słupki te zostały później obalone. W 2012 r. wykorzystano je do budowy ścieżki turystycznej.

Szczyt Gówniaka tworzy dość wyraźne skaliste wypiętrzenie, a jego otoczenie zawalone jest głazami. Jest to tzw. rumowisko Babiej Góry. Na rumowisku tym wiosną licznie białymi kwiatami zakwita sasanka alpejska.

Przez Gówniak prowadzi szlak turystyczny na główny szczyt Babiej Góry – Diablaka (fragment Głównego Szlaku Beskidzkiego). Na szlaku tym powyżej Gówniaka znajdują się jeszcze dwa wypłaszczenia grzbietu: Mały Garb Niżni (1660 m) i Mały Garb Wyżni (1675 m), a także znajdująca się tuż poniżej szczytu Diablaka płytka przełęcz, zwana od 1980 r. Siodłem Bończy (1715 m).^[4]

Gruba Jodła – okaz jodły pospolitej, który rósł w tzw. Kniei Czatożańskiej na północnych stokach Babiej Góry. Było to największe drzewo znane z terenu dzisiejszego Babiogórskiego Parku Narodowego i najstarsza jodła na terenie całej Polski.

Według pomiarów Hugona Zapałowicza obwód jodły w pierśnicy wynosił 6,76 m. Jej wiek w chwili śmierci szacowany jest na ponad 600 lat natomiast wysokość na 55-65 metrów

„Gruba Jodła” stanowiła jedną z atrakcji Babiej Góry na przełomie XIX i XX wieku, w okresie, gdy rozpoczynał się organizować ruch turystyczny w tej części Karpat. Rosła w pobliżu polany Czarna Cyrhel, na wysokości 860 m n.p.m. mniej więcej w połowie dzisiejszego żółtego szlaku z Zawoi Składów na Markowe Szczawiny (tzw. Górnym Płajem). Pod koniec XIX wieku wskutek trafienia przez piorun zaczęła próchnieć, a jej ostateczne zniszczenie spowodowali pasterze z polany Czarna Cyrhel, którzy w wypróchniałym pniu rozpalili ognisko.

W 1960 r. na wniosek prof. Władysława Szafera dokonano w betonie rekonstrukcji odziomka pnia „Grubej Jodły”.^[5]

Kępa – jedna z kulminacji masywu Babiej Góry w Beskidzie Żywieckim. Znajduje się we wschodniej grani Diablaka, pomiędzy Gówniakiem a Sokolicą. Północne stoki są w górnej części znacznie bardziej strome niż południowo-wschodnie. Za Kępą w znajduje się 300 m długości wypłaszczenie zwane Zarubanym.

W marcu 1944 na północnych stokach Kępy podczas przymusowego lądowania w kosodrzewinie rozbił się niemiecki samolot transportowy Junkers Ju52/3m. Z trzech członków załogi dwóch przeżyło ten wypadek. Niemcy wymontowali z niego ważniejsze urządzenia, a wrak wysadzili w powietrze.

Kępa znajduje się w piętrze kosodrzewiny i jest niemal całkowicie porośnięta kosodrzewiną. Prowadzi przez nią czerwono znakowany i licznie przez turystów odwiedzany szlak turystyczny z Krowiarek na szczyt Babiej Góry (Diablaka). Jest to odcinek Głównego Szlaku Beskidzkiego. Po prawej stronie tego szlaku (patrząc od dołu), w kosodrzewinie, na odcinku od Kępy do Gówniaka, znajduje się rów grzbietowy zwany Zimną Dolinką, a w nim niewidoczny ze szlaku turystycznego Zimny Stawek.^[6]