Sandomierz - atrakcje i zabytki, które warto zobaczyć

Ratusz w Sandomierzu – wzniesiono wkrótce po najeździe Litwinów w 1349 r. Pierwotnie gotycki, był budowlą na planie kwadratu zwieńczoną wysoką, ośmioboczną wieżą. Część południowa, najstarsza pochodzi z tego okresu. W XVI w. został rozbudowany w formę wydłużonego prostokąta, a następnie zwieńczony attyką trójstrefową, której autorstwo przypisywane jest Janowi Marii Padovano. Naroża attyki zdobią głowy przedstawiające cztery stany. Wieża została dobudowana w XVII wieku.

Na ścianie południowej ratusza znajduje się zegar słoneczny wykonany w technice sgraffito przez Tadeusza Przypkowskiego (1958), byłego właściciela muzeum zegarów w Jędrzejowie. Od strony wschodniej przed ratuszem znajduje się figura Matki Boskiej Niepokalanej z 1776 r. ustawiona na pamiątkę misji świętej w 1770 r.

W ratuszu mieści się oddział Muzeum Okręgowego, Urząd Stanu Cywilnego, w podziemiach klub "Lapidarium". Obok znajduje się wyjście z trasy podziemnej.

O godzinie 12.00 z wieży ratuszowej grany jest hejnał sandomierski.^[2]

Klasztor. Kościół św. Jakuba Apostoła w Sandomierzu, Klasztor oo. dominikanów, Sanktuarium Błogosławionego Sadoka i 48 Towarzyszy Męczenników oraz Sanktuarium Matki Bożej Różańcowej – późnoromański / wczesnogotycki rzymskokatolicki kościół ceglany z XIII wieku, prawdopodobnie zbudowany razem z budynkami klasztornymi w 1236 roku.

Decyzją Iwona Odrowąża, biskupa krakowskiego od 1226 roku – jak podaje Jan Długosz w Liber beneficiorum – kościół jest siedzibą konwentu dominikańskiego. Notatka Bernarda Guiego sugeruje, że zakonnicy wprowadzili się do niego rok później. Sandomierski klasztor jest drugim po krakowskim konwencie Świętej Trójcy klasztorem dominikańskim w Polsce i jednym z najstarszych klasztorów dominikańskich w Europie (założony 10 lat po zatwierdzeniu reguły zakonnej). Wykonaniem fundacji konwentu zajmował się bratanek biskupa św. Jacek Odrowąż. Zakonnicy dobudowali budynki klasztorne przylegające do kościoła oraz zajęli się budową nowego ceglanego kościoła. Ukończenie budowy klasztoru nastąpiło w 1241 roku. Pierwsze zniszczenie kościoła to mongolski najazd z roku 1260. W tym roku wymordowano wszystkich 49 dominikanów-rezydentów konwentu.

Współczesna XIII-wieczna świątynia stoi na miejscu jeszcze starszego kościoła. Według Kadłubka kościół św. Jakuba został ufundowany przed 1211 rokiem przez piastowską księżniczkę Adelajdę Kazimierzównę, córkę Kazimierza II Sprawiedliwego, księcia krakowskiego. Fundatorka po swojej śmierci 8 grudnia 1211 została w nim pochowana.

Obecnie pogląd ten jest negowany i coraz częściej uważa się, że wspomniana Adelajda Kazimierzówna to żyjąca prawie 100 lat później córka Kazimierza I Kujawskiego. Badania z lat 90. XX wieku wskazują, że pierwotna świątynia mogła być jeszcze starsza niż wspomniana w kadłubkowej kronice.

Obecnie dominikański kościół należy do rzymskokatolickiej parafii Nawrócenia św. Pawła i ma status kościoła rektoralnego. Kościół ma trzy dni odpustowe (25 lipca – św. Jakuba, 17 sierpnia – św. Jacka, 7 października – Matki Bożej Różańcowej). Główne uroczystości kościelne związane są też ze świętem 2 czerwca – Męczenników Sandomierskich.^[5]

Nowy cmentarz żydowski w Sandomierzu – kirkut mieści się przy ulicy Suchej. Został założony między 1830 a 1846 na obszarze o powierzchni ok. 2 mórg. Z powodu jego przepełnienia w 1928 został rozszerzony o morgę w kierunku północnym. Podczas II wojny światowej cmentarz ten został zdewastowany, a zwłoki ze zbiorowych mogił zostały spalone latem 1944. W miejscu zakopania prochów spalonych ciał w 1948 ocaleni z Zagłady sandomierscy Żydzi wystawili pomnik według projektu Józefa Pietraszewskiego. Ma on kształt piramidy o wysokości ok. 6 m ułożonej z zachowanych macew.

W 1955 zdewastowany teren cmentarza pożydowskiego jako mienie porzucone został przekazany Technikum Przetwórstwa Owocowego. Na jego terenie wzniesiono internat (obecna Bursa Międzyszkolna) i obiekty sportowe. Obecnie zachowała się mała część byłego cmentarza żydowskiego o powierzchni 0,12 ha. Znajdują się na niej 144 ocalałe macewy i pomnik upamiętniający pomordowanych Żydów.^[7]