Stambuł - atrakcje i zabytki, które warto zobaczyć

Muzeum w bizantyjskiej bazylice. Hagia Sophia – meczet w Stambule, a w przeszłości kolejno świątynia chrześcijańska, meczet i muzeum. Uważana za najważniejsze dzieło architektury bizantyńskiej.

Pierwotny budynek powstał jako kościół Mądrości Bożej (zwany też Wielkim Kościołem). Była świątynią najwyższej rangi w Cesarstwie Bizantyńskim, katedra patriarsza oraz miejsce modłów i koronacji cesarzy bizantyńskich, na przestrzeni wieków niedościgniony wzór świątyni doskonałej i niemal symbol Kościoła bizantyńskiego. Ufundowana przez Justyniana I Wielkiego, w obecnym kształcie powstawała w okresie od 23 lutego 532 do 27 grudnia 537. Po zdobyciu Konstantynopola przez Turków w 1453 została zamieniona na meczet (wtedy dobudowano minarety). Świątynię miał przyćmić wybudowany w XVII wieku Błękitny Meczet.

Od 1934 do lipca 2020 świątynia pełniła rolę muzeum. Po decyzji sądu administracyjnego Turcji unieważniającego dekret z 1934 i decyzji prezydenta Recepa Tayyipa Erdoğana została ponownie zamieniona w meczet.^[1]

Muzeum w ozdobnym pałacu sułtana osmańskiego. Pałac Dolmabahçe – pałac w Stambule, w Turcji, położony po europejskiej stronie cieśniny Bosfor. Służył jako centrum administracyjne Imperium osmańskiego od 1853 do 1922 roku, z przerwą w latach 1889–1909.

Pałac ten był pierwszym pałacem w Stambule zbudowanym w stylu europejskim przez sułtana Abdulmecida I pomiędzy 1842 a 1853 rokiem. Architektem był Ormianin Karabet Balyan. Pałac kosztował równowartość 35 ton złota. W jego wnętrzu znajduje się kryształowy żyrandol o 750 lampach, ważący 4,5 tony, będący darem od królowej Wiktorii. W pałacu znajduje się również największa kolekcja bakaratowych żyrandoli na świecie, z tego szkła wykonano także jedne z poręczy schodów. W 1887 roku gościł tu cesarz Wilhelm II podczas wizyty w Stambule. Podczas prac renowacyjnych w 1910 pałac wyposażono w centralne ogrzewanie. Po powstaniu Republiki Tureckiej oddano go do dyspozycji Atatürka, który zatrzymywał się tu podczas letnich wizyt w mieście.

Budynek ma powierzchnię 45 000 m², posiada 285 pokoi, 46 korytarzy, 6 łaźni, 68 toalet i 1427 okien. Pałac miał z założenia sprawiać wrażenie na zagranicznych gościach, dlatego wzorowano go na Luwrze i Pałacu Buckingham. Marmur użyty przy budowie pałacu pochodzi z wyspy Marmara, alabaster z Egiptu, porfir z Pergamonu. Wnętrza pałacu pokrywają obrazy włoskich i francuskich mistrzów, sławnego rosyjskiego malarza Ajwazowskiego. Meble sprowadzono z Paryża, porcelanę z Sèvres, wyroby jedwabne z Hereke i Lyonu. Z Hereke pochodzą ręcznie tkane dywany: 131 dużych i 99 małych. Ich łączna powierzchnia to 4500 m². Od lądu i morza prowadzi do pałacu 12 bram. Obecnie jako brama jest używana Brama Skarbu, przy której znajduje się Wieża Zegarowa Dolmabahçe.

Projekty dekoracji i mebli są dziełem dekoratora wnętrz Sechana, autora wyposażenia Opery Paryskiej

Dla zwiedzających udostępnione są dwie części pałacu: Selamlık (część oficjalna) oraz Harem (prywatna część rodziny sułtana). Zwiedzanie obu części trwa dwie godziny.^[5]

Jeden z największych parków miniatur na świecie. Miniatürk to park miniatur na północno-wschodnim brzegu Złotego Rogu w Stambule, w Turcji. Został otwarty 2 maja 2003 roku. Jest to jeden z największych parków miniatur na świecie, z powierzchnią modelową 15 000 m2 i całkowitą powierzchnią 60 000 metrów kwadratowych. Znajduje się w nim 135 modeli w skali 1:25 budowli z Turcji i okolic oraz interpretacje budowli historycznych.

Z całkowitej powierzchni parku, 40 000 m2 (430 000 stóp kwadratowych) stanowi otwarta przestrzeń, 3 500 m2 (38 000 stóp kwadratowych) jest zadaszonych, a 2 000 m2 (22 000 stóp kwadratowych) zawierają baseny i ścieżki wodne. Parking może pomieścić 300 pojazdów.

60 obiektów w parku pochodzi ze Stambułu, 63 z Anatolii, a 13 z terenów osmańskich, które dziś leżą poza granicami Turcji. Znajdują się tu również historyczne budowle, takie jak Świątynia Artemidy w Efezie czy Mauzoleum Maussollosa w Halikarnasie (obecnie Bodrum). Dodatkowe miejsce jest zarezerwowane dla przyszłych modeli.^[8]

67-metrowa bizantyjska wieża i restauracja. Wieża Galaty – wznosi się w Stambule w Turcji, na północ od Złotego Rogu, w dzielnicy Galata.

Wieża Galata została zbudowana w 1384 jako część fortyfikacji ówczesnej kolonii Genui i była jej najwyższym punktem (wieża ma wysokość 63 metrów). W czasach Imperium Osmańskiego w wieży stacjonował oddział janczarów. W XVI w. znajdowało się tu więzienie. Około 1631 roku wynalazca Hezârfen Ahmed Çelebi odbył z wieży krótki lot. Po pożarze w 1794 wieżę odrestaurowano. Do 1964 z wieży wypatrywano pożarów, następnie wieżę zamknięto, odrestaurowano i w 1967 roku otworzono ją dla zwiedzających. Obecnie znajdują się tutaj: klub, restauracja, sklep z pamiątkami oraz punkt widokowy.

W czasach bizantyjskich istniała wieża Megalos Pyrgos, która została zburzona przez krzyżowców w 1204 roku. Obie wieże były przez Greków nazywane tą samą nazwą.^[10]

Muzeum z dziełami sztuki muzułmańskiej i chrześcijańskiej. Chora – bizantyński kościół w Stambule w Turcji. Jest usytuowany w dystrykcie Edirnekapı, w 1511 kościół został zamieniony na meczet. W latach 1948-2020 świątynia pełniła rolę muzeum. Kościół posiada bogatą kolekcję mozaik i fresków, odkrytych pod warstwą wapna, którym przykryto mozaiki, gdy zamieniano kościół na meczet.

Pierwszy kościół w tym miejscu wybudowano w IV w. Znajdował się on poza murami miejskimi, stąd jego nazwa: "Kościół za murami" lub "Kościół na wsi", czyli właśnie Chora. Obecnie istniejący kościół pochodzi z XI w. Jego fundatorem była Maria Dukaina. Izaak I Komnen odrestaurował go i powiększył. W XIV w. dołączono do kościoła zewnętrzny narteks i paraklezjon (komnatę grobową).

W 2020 r. na mocy dekretu Recepa Tayyipa Erdoğana świątynia została ponownie przekształcona w meczet.^[11]

Niezwykły zabytkowy XVII-wieczny meczet. Nowy Meczet – XVI-wieczny meczet w Stambule, w Turcji w dzielnicy Eminönü.

Budowa meczetu trwała ponad 60 lat. Prace nad meczetem rozpoczęto w 1597 na życzenie Safiye Sultan, żony sułtana Murada III i matki Mehmeda III. Pierwszym budowniczym był Davut Pasza, a po jego śmierci prace kontynuował zatrudniony przez matkę Mehmeda IV Mustafa Aga. Prace przerwano w latach 1605 – 1661 z braku pieniędzy na dokończenie budowy. W tym czasie powstał Bazar Egipski, a dochody z niego przeznaczono na dokończenie meczetu w 1663. W okresie budowy morze dochodziło do 3-metrowego podium, na którym stoi meczet. Problemy techniczne z konstrukcją muru fundamentowego, pożary i trzęsienia ziemi opóźniały budowę.

Plan ogólny budynku zbliżony jest do Meczetu Książęcego autorstwa Sinana i Błękitnego Meczetu, zbudowanego przez Mehmeda Agę. Jest to projekt z centralną kopułą o wysokości 36 m i średnicy 17,5 m, która jest otoczona czterema półkopułami wspartymi na potężnych filarach. W oknach wstawione są wiraże z intarsją perłową. Nad oknami umieszczono Sury i wersety z Koranu. W skład kompleksu wchodzi: szkoła podstawowa, meczet, fontanna, pawilon dla sułtana składający się z trzech pokoi i salonu, mauzoleum. Meczet posiada dwa minarety z trzema balkonami każdy.

Nowy Meczet to ostatnia sakralna budowa Osmanów o tak znaczących rozmiarach. Do Nowego Meczetu uczęszcza dziś największa liczba wiernych w całym Stambule.^[12]

Nowoczesny most przecinający Złoty Róg. Most Galaty – most przecinający Złoty Róg w Stambule w Turcji. Znany jest również pod nazwami "Nowy Most", ponieważ zaczyna się przy Nowym Meczecie, oraz "Most Sułtanki Matki", gdyż powstał z inicjatywy matki sułtana: Bezm-i Alem.

Pierwszy most przez Złoty Róg został stworzony podczas oblężenia Konstantynopola w 1453. Pierwsze plany mostu nad Złotym Rogiem stworzył Leonardo da Vinci za sułtana Bajazyda II, ale dopiero w XIX w. gdy nastąpił rozwój miasta i sułtan przeniósł się z Pałacu Topkapı do Pałacu Dolmabahçe, poważnie pomyślano o połączeniu brzegów zatoki. Do tego momentu transport zapewniały łodzie.

Pierwszy most (most Hayratiye) powstał w 1836 łącząc Unkapanı z Azapkapı, ale był niewystarczający, więc w 1845 zbudowano drugi (zwany mostem Cisr-i Cedid), na prośbę matki sułtana Bezm-i Alem, łącząc Galata z centrum miasta. Stary most zyskał wówczas nazwę Cisr-i Atik. Nowy most był drewniany, odnawiano go w 1863 i 1875, za przejazd przez most była pobierana opłata.

W 1912 niemiecka firma MAN zbudowała most o długości 468 m, który został silnie uszkodzony przez pożar w 1992. Most został odbudowany przez kolejną niemiecką firmę: Thyssen. Konstrukcja wspiera się na 114 stalowych filarach o średnicy 2 m i wysokości 18 m. By umożliwić statkom wejście do portów nad Złotym Rogiem, most posiada cztery otwierające się skrzydła o masie 5000 ton.^[13]

Niezwykła wieża na wyspie z wycieczkami łodzią. Wieża Leandra – latarnia morska na niewielkiej wysepce w cieśninie Bosfor.

Pierwotnie (od 408 r. p.n.e.) grecka strażnica mająca ostrzegać przed okrętami perskimi, pełniąca również funkcję rogatki miejskiej. Słynny żelazny łańcuch, broniący wejścia do cieśniny, rozpinano ponoć między wieżą a Półwyspem. W XII w. przebudowana na latarnię morską, rozbudowana przez Turków w 1509. Niekiedy służyła za więzienie lub miejsce kwarantanny. Dzisiejszy wygląd zawdzięcza przebudowie z 1763 oraz wzmocnieniom konstrukcyjnym z 1998/99. Obecnie w wieży znajduje się stacja kontroli ruchu na Bosforze oraz kawiarnia i restauracja.

Leży na skałach na otwartym morzu, około 200 m od brzegu, w dzielnicy Salacak, w Üsküdar. Ma powierzchnię 1250 metrów kwadratowych.^[17]

Historyczny XVI-wieczny meczet osmański. Meczet Sulejmana – świątynia muzułmańska w Stambule w Turcji, wybudowana za panowania Sulejmana Wspaniałego na trzecim z siedmiu wzgórz Stambułu, w obrębie murów miejskich, na zboczu schodzącym do Złotego Rogu. Po Błękitnym Meczecie jest drugim co do wielkości meczetem w mieście.

Budowniczym meczetu był jeden z najznakomitszych budowniczych epoki osmańskiej, Sinan. Budowa trwała od 1550 do 1557 roku; przeciągała się, ponieważ Sinan w tym samym czasie kierował innymi budowami. Wobec nieustannych napomnień sułtana, Sinan zniecierpliwiony uwagami dokończył meczet w kilka miesięcy. W nagrodę, podczas ceremonii otwarcia meczetu, otrzymał od sułtana złoty klucz. Meczet zbudowano w stylu bizantyjskim, na wzór Hagii Sofii. Gdy w 1660 meczet strawił pożar, na rozkaz sułtana Mehmeda IV architekt Fossatı odbudował go, nadając mu styl barokowy.

Meczet postawiono na specjalnym fundamencie, złożonym z cystern wypełnionych wodą, dzięki którym budynek jest odporny na trzęsienia ziemi. Stoi w ogrodzie o wymiarach 200 na 140 m. Przed meczetem znajduje się dziedziniec otoczony kolumnami, za nim cmentarz, na którym jest mauzoleum sułtana Sulejmana Wspaniałego i jego żony Hürrem Sultan (Roksolany). Dookoła meczetu znajdują się budynki, które również zaprojektował Sinan: szkoła teologii, hamam, karawanseraj, szkoła medyczna, kuchnia. Po południowej stronie meczetu znajdują się fontanny do ablucji. Na dziedziniec zachodni wiodą trzy bramy. Sam dziedziniec jest otoczony 24 kolumnami: białymi, różowymi i porfirowymi, wspierającymi 28 kopuł. Nad oknami meczetu wychodzącymi na dziedziniec, po podbiciu Węgier umieszczono płyty fajansowe z arabskimi inskrypcjami z Koranu, dotyczącymi podbojów. Meczet ma cztery minarety: dwa z nich mają trzy krużganki, dwa pozostałe - po dwa. Zgodnie z legendą, Sinan zbudował cztery minarety, ponieważ Sulejman był czwartym sułtanem po zdobyciu Konstantynopola, natomiast dziesięć krużganków symbolizuje, że jest dziesiątym sułtanem z dynastii. Inna legenda mówi, że szach Tahmasp I przysłał drogie kamienie na rzecz budowy meczetu, a Sinan na rozkaz znieważonego tym gestem sułtana wmurował je w podstawy jednego z minaretów.^[18]

Starożytny egipski obelisk. Obelisk Egipski, zwany również Obeliskiem Teodozjusza. Przewieziony ze Świątyni Boga Amona w Karnaku w Egipcie i ustawiony na Hipodromie Konstantynopola przez cesarza Bizancjum Teodozjusza I w 390 roku.

Jest to najstarsze dzieło sztuki w Stambule. Datuje się je na XV w. p.n.e.

Faraon Totmes III kazał go wybudować na pamiątkę swojego zwycięstwa w Mezopotamii. Wykonany jest z różowego granitu asuańskiego i waży około 300 ton. Początkowo miał 32,5 m długości, lecz podczas transportu odpadło około 40% i obecnie ma on wysokość 20 m. Na bokach pismem hieroglificznym opisano bohaterskie czyny faraona Totmesa III. Na szczycie przedstawiono faraona wraz z bogiem Amonem. Ponieważ dolna część obelisku jest nierówna, ustawiono go na podstawach z brązu.

Pod obeliskiem znajduje się cokół z 389. Dookoła wyrzeźbiono w marmurze sceny z życia na Hipodromie: lożę cesarską, stawianie obelisku, dziewczęta tańczące przed turniejami, przedstawienia, wyścigi konne, cesarza przyjmującego daniny.

Od strony Pałacu Ibrahima Paszy i Błękitnego Meczetu na cokole umieszczono łacińskie i starogreckie napisy.^[19]

Meczet w Stambule, Turcja. Meczet Rüstema Paszy – meczet zbudowany w latach 1561-1562 przez architekta Sinana w dzielnicy Eminönü w Stambule w Turcji.

Wystawiono go dla zięcia Sulejmana Wspaniałego, męża jego córki Mihrmah – Rüstema Paszy. Sinan rozpoczął prace nad tym meczetem w cztery lata po zbudowaniu Meczetu Sulejmana. Meczet zbudowany jest na podium, ma plan czworokąta, kopuła wspiera się na łukach, łuki zaś, na filarach i kolumnach. Łuki dzielą wnętrze meczetu na trzy części, nawy boczne posiadają sklepienia łukowe. Wnętrze meczetu i część ścian zewnętrznych jest pokryta fajansem. Płytki wyprodukowano w İzniku, są zdobione motywami tulipanów i wzorów geometrycznych na białym tle.

Dach był kilka razy naprawiany po trzęsieniach ziemi i nie jest już oryginalny. Meczet posiada jeden minaret.^[20]

Perili Köşk to zabytek historyczny w dzielnicy Rumelihisarı w dzielnicy Sarıyer w Stambule, w Turcji.

Wybudowana w 1911 r. rezydencja z czerwonej cegły, przypominająca zamek, z witrażami w oknach, znajduje się w pobliżu mostu Fatih Sultan Mehmet, na europejskim brzegu cieśniny Bosfor. Budynek ma 9 kondygnacji naziemnych i powierzchnię brutto około 5 000 m2 (54 000 stóp kwadratowych).

Popularny przydomek Perili Köşk (w języku tureckim "nawiedzony dwór") odnosi się do tego, że jego budowa przez długi czas pozostawała częściowo niedokończona (drugie i trzecie piętro pozostawało puste przez dziesięciolecia). Zewnętrzny wygląd budynku został starannie odrestaurowany i ukończony zgodnie z oryginalnym projektem w latach 1995-2000 przez architekta Hakana Kırana, który odnowił również jego wnętrze.

Perili Köşk to także tytuł opowiadania tureckiego autora Ömera Seyfettina.^[21]

Starożytna forteca z panoramicznym widokiem. Rumeli Hisarı lub Forteca Rumeli – osmańska forteca w Stambule, na wzgórzu na europejskim brzegu Bosforu. Zamek został wybudowany na polecenie sułtana Mehmeda II w okresie 1451 – sierpień 1452, naprzeciwko Anadolu Hisarı, znajdującej się po azjatyckiej stronie, jako twierdza pomocnicza do oblężenia Konstantynopola. Głównym zadaniem twierdzy była blokada drogi morskiej przez Bosfor dla statków cesarskich i odcięcie Bizancjum od Morza Czarnego. Zamek nazywano popularnie Boğazkesen.

Twierdza została wybudowana na bizantyjskich ruinach, z których wykorzystano budulec przy wznoszeniu twierdzy. Forteca straciła na znaczeniu po zdobyciu Konstantynopola w 1453 roku i po wybudowaniu dwóch twierdz nad Morzem Czarnym. Fortecę zamieniono na magazyny i więzienie dla dyplomatów. Twierdza uległa uszkodzeniom podczas trzęsienia ziemi w 1509, oraz podczas pożaru w XVII wieku. Sułtan Selim III odrestaurował twierdzę w XVIII wieku. Na terenie twierdzy zaczęły powstawać osiedla, które w 1953 z rozporządzenia prezydenta Celala Bayara wyburzono i rozpoczęto gruntowną rekonstrukcję fortecy. W wieży Saruca Paszy otworzono muzeum.

Forteca jest otoczona murami, posiada jedną małą, trzy duże wieże, oraz trzynaście małych strażnic. Wieże zostały nazwane imionami wezyrów, którzy ufundowali ich powstanie: Halila Paszy, Saruca Paszy, Zaganosa Paszy. Twierdza posiada trzy bramy, każde obok dużej wieży, oraz niższy mur zewnętrzny zabezpieczający wejście do wieży od strony Bosforu. Forteca posiadała drewniane domy dla żołnierzy oraz meczet (po którym pozostał minaret). Woda do fortecy była dostarczana z cysterny znajdującej się pod meczetem i rozprowadzana do trzech fontann umieszczonych na ścianach. Zachowała się jedna fontanna.

Z twierdzą związana jest legenda mówiąca o jej powstaniu: sułtan Mehmed II Zdobywca wymógł na ówczesnym władcy Bizancjum Konstantynie XI, zgodę na budowę zamku w europejskiej części miasta, na tak dużym terenie, jakie pokryje skóra niedźwiedzia nie dodając, że chodzi mu o skórę niedźwiedzia pokrojoną w cienkie pasy. Adam Mickiewicz wykorzystał tę legendę w Księdze IV Pana Tadeusza. Inna legenda związana z tym miejscem mówi, że z jednej z baszt Rumeli Hisarı, zrzucano niewierne żony sułtanów, zaszyte w skórzany worek wypełniony kamieniami.^[22]

Beyoğlu to dzielnica po europejskiej stronie Stambułu w Turcji, oddzielona od Starego Miasta Złotym Rogiem. Była znana jako region Pera otaczający starożytne nadmorskie miasto Galata, które stało naprzeciwko Konstantynopola po drugiej stronie Rogu. Beyoğlu nadal nosiło nazwę Pera w średniowieczu, a w językach zachodnich - do początku XX wieku.

Zgodnie z panującą teorią, turecka nazwa Pera, Beyoğlu, jest modyfikacją etymologii ludowej weneckiego tytułu ambasadorskiego Bailo, którego palazzo było najbardziej okazałą budowlą w tej dzielnicy. Nieformalny turecki tytuł Bey Oğlu (dosłownie Syn Beya) był pierwotnie używany przez Turków osmańskich do określenia Lodovico Gritti, urodzonego w Stambule syna Andrei Gritti, który był weneckim Bailo w Stambule za panowania sułtana Bayezida II (r. 1481-1512), a następnie został wybrany na doża weneckiego w 1523 roku. Bey Oğlu nawiązuje w ten sposób do Lodovico Gritti, który nawiązał bliskie stosunki z Wysoką Portą, a którego rezydencja znajdowała się w pobliżu dzisiejszego placu Taksim. Położony dalej na południe w Beyoğlu i zbudowany na początku XVI wieku "Pałac Wenecki" był siedzibą Bailo. Pierwotny budynek pałacu zastąpiono w 1781 r. obecnym, który później, po zjednoczeniu Włoch w 1861 r., stał się ambasadą Włoch, a w 1923 r., gdy Ankara stała się stolicą Republiki Turcji, konsulatem Włoch.

Dzielnica obejmuje inne dzielnice położone na północ od Złotego Rogu, w tym Galata (średniowieczna genueńska cytadela, z której wywodzi się samo Beyoğlu, dziś znana jako Karaköy), Tophane, Cihangir, Şişhane, Tepebaşı, Tarlabaşı, Dolapdere i Kasımpaşa, i jest połączona ze starym centrum miasta przez Złoty Róg mostem Galata, mostem Atatürka i mostem metra Złoty Róg. Beyoğlu to najbardziej aktywne centrum sztuki, rozrywki i życia nocnego w Stambule.^[23]

Muzeum w zespole pałacowym z lat 80-tych XIX w.. Pałac Gwiazd lub Pałac Yıldız – drugi co do wielkości pałac w Stambule w Turcji. Znajduje się nad Bosforem, w dzielnicy Beşiktaş, w gaju istniejącym tu od czasów Bizancjum. Pałac zajmuje powierzchnię 500 000 m². Obecnie jest podzielony na różne sekcje, w jednej z nich od 1994 istnieje muzeum.

Pałac składa się z wielu pawilonów, budowanych przez sułtanów w XIX w. Pierwszym budynkiem była Willa Merasim, zbudowana w 1880 przez architekta Sarkisa Balyana. Drugi pawilon powstał w 1889 roku, zaprojektowany przez Włocha Raimondo D'Aranco, trzeci wybudowano w 1898. Nazwa Yıldız pochodzi od nazwy pałacu, który sułtan Selim III kazał tu postawić dla swojej matki. Pałac główny powstał za panowania Abdülhamida II.

Główny budynek jest trzypiętrowy, podpiwniczony, podzielony na część oficjalną i prywatne apartamenty sułtana: harem i Selamlık. Pałac posiadał własne dwa meczety, hammam (łaźnię), teatr, warsztat stolarza i kuźnię w oddzielnych pawilonach. Między pawilonami poprowadzono aleje, oddzielono je bramami. Część północna obecnie należy do wojska, pozostałe do politechniki, miasta, Głównego Zarządu Pałaców oraz Instytutu Badań nad Historią Sztuki Islamskiej i Kultury. Parki, wiele starych pawilonów, w tym pracownia porcelany, są otwarte dla zwiedzania. Najbardziej znanym obiektem jest Pawilon Şale, obecnie muzeum. Przy wejściu do Pałacu Gwiazd znajduje się inny znany budynek – Pawilon Muayede – również muzeum. Obok niego znajduje się Pawilon Qt, służący w przeszłości gościom przybywającym z wizytą do sułtana.^[26]

Muzeum kościoła bizantyjskiego z IV w.. Hagia Eirene – bizantyński kościół pw. Pokoju Bożego w Stambule wybudowany w VI wieku.

Kościół Hagia Eirene stoi na miejscu pierwszej katedry Konstantynopola, zbudowanej na ruinach świątyni przedchrześcijańskiej. Cesarz Konstantyn zlecił budowę pierwszej Hagia Eirene w IV wieku. Świątynia spłonęła w czasie powstania Nika w roku 532.

Budowa obecnego kościoła została zaczęta w 532 roku, budowla była wówczas znacznie krótsza i miała tylko jedną kopułę, reprezentując typ tzw. bazyliki kopułowej. Dwukrotnie zmieniano jej kształt, po raz ostatni ok. 740 roku, kiedy to podwyższono pierwotną kopułę, nad sklepionym zaś dotąd kolebkowo zachodnim przęsłem dodano drugą, na planie eliptycznym, zakrytą częściowo przez niski bęben. Obie kopuły oraz poprzedzający budowlę narteks są dobrze widoczne na jednej z miniatur Hunername, tureckiego rękopisu z 1588 roku.

Budowla charakteryzuje się surowością ścian zewnętrznych, bogate dekoracje wnętrza nie zachowały się do czasów współczesnych.

Dziesięć lat po zajęciu Konstantynopola przez Turków (1453) zamieniona została na arsenał i dołączona do kompleksu pałacowego Topkapı. Obecnie pełni rolę sali koncertowej. Budowla nigdy nie była meczetem, co jest w Stambule wyjątkowe. Wewnątrz w apsydzie zachował się krzyż na złotym tle z VIII wieku, pozostałość dawnej mozaiki.

Za kościołem znajduje się dziedziniec, na którym w porfirowych sarkofagach spoczywali cesarze bizantyjscy.^[27]

Zabytkowy pałac sułtański. Pałacyk Küçüksu lub Pawilon Küçüksu – letni pałac w Stambule, w Turcji, położony nad Bosforem, po azjatyckiej stronie miasta, w dystrykcie Beykoz.

Miejsce to było znane już od czasów Bizancjum, za panowania sułtanów ustanowiono tutaj parki imperialne (tzw. Ogrody Latarń), za panowania Mahmuda I zbudowano tu drewniany pałac. Budowę nowego pałacu zlecił sułtan Abdulmecid I, a projektantami byli architekci ormiańskiego pochodzenia Garabet Amira Balyan i jego syn Nigoşayos Balyan. Budowę zakończono w 1857. Pałacyk był używany przez sułtanów w trakcie wycieczek za miasto i podczas polowań. Od 1944 roku znajduje się tu muzeum. W 1994 pałac gruntownie odrestaurowano, a ogrody zamieniono w park.

Pałacyk jest zbudowany w stylu barokowym, dwupiętrowy, z podpiwniczeniem. W odróżnieniu od innych pałaców stambulskich, które posiadają ogrody ogrodzone wysokimi murami, Pałacyk Küçüksu jest otoczony żelaznym ogrodzeniem, z bramami po każdej z czterech stron. W piwnicach znajdowała się kuchnia, spiżarnia i pomieszczenia dla służby. Wyższe piętra mają tradycyjny rozkład dla tureckich pałaców: cztery pokoje na rogach i hol pośrodku. Pokoje wychodzące na Bosfor posiadają po dwa kominki wyłożone włoskim kolorowym marmurem, od strony lądu – po jednym. Wnętrza zostały zaprojektowane przez wiedeńskiego projektanta wnętrz Sechana. Żyrandole wykonane są z czeskiego kryształu, dywany, zasłony i obicia mebli zostały wykonane w Hereke. Sufity posiadają bogate zdobienia, podłogi wyłożone są parkietami – w każdym pokoju inny.^[30]

Muzeum w Stambule. Kiosk z kafelkami to pawilon znajdujący się w obrębie zewnętrznych murów pałacu Topkapı. Pochodzi z 1472 r., o czym informuje napis na kafelkach nad głównym wejściem. Został zbudowany przez osmańskiego sułtana Mehmeda II jako pałac rozrywki lub kiosk. Znajduje się w najbardziej zewnętrznych częściach pałacu, obok parku Gülhane. Nazywany był również oszklonym kioskiem.

W latach 1875-1891 mieściło się w nim Muzeum Imperialne (turecki osmański: Müze-i Hümayun, turecki: İmparatorluk Müzesi). W 1953 r. zostało otwarte dla publiczności jako muzeum sztuki tureckiej i islamskiej, a następnie włączone do Stambulskich Muzeów Archeologicznych, gdzie mieści się Muzeum Sztuki Islamskiej. W pawilonie znajduje się wiele przykładów płytek İznik i ceramiki seldżuckiej.^[34]

Zabytkowy meczet z mauzoleum. Meczet Sultan Eyüp – jeden najważniejszych dla muzułmanów meczetów w Stambule w Turcji. Znajduje się tuż przy murach miejskich, w pobliżu Złotego Rogu. Został zbudowany w 1458 jako pierwszy meczet w mieście po zdobyciu Konstantynopola przez Turków. Oryginalny meczet został zniszczony podczas trzęsienia ziemi, na jego miejscu wybudowano nowy w 1800. W meczecie znajdują się pamiątki po proroku Mahomecie.

Meczet zbudowany jest na planie kwadratu i pokryty centralną kopułą, otoczoną ośmioma półkopułami. Dziedziniec otoczony jest z trzech stron 12 kolumnami, na nich spoczywa 13 kopuł. Oprócz meczetu znajduje się tu również medresa, karawanseraj, łaźnia, kuchnia dla ubogich.

Naprzeciwko meczetu znajduje się mauzoleum w którym pochowano jednego z przyjaciół Mahometa - Eyüpa el Ensari. Grób został odnaleziony w trakcie oblężenia Konstantynopola przez Turków w 1453 dzięki widzeniu, jakie miał Akszemsettin- nauczyciel sułtana Mehmeda Zdobywcy. W mauzoleum dominującymi kolorami na dekorowanych fajansem ścianach jest zieleń i błękit. Samo mauzoleum zbudowane jest na planie ośmiokąta z pojedynczą kopułą.

Meczet jest otoczony cmentarzem.^[35]