Luksor - atrakcje i zabytki, które warto zobaczyć

Kompleks świątynny w Karnaku, powszechnie znany jako Karnak, składa się z rozległej mieszaniny zniszczonych świątyń, pylonów, kaplic i innych budynków w pobliżu Luksoru w Egipcie. Budowa kompleksu rozpoczęła się za panowania Senusreta I w Średnim Państwie i trwała do Królestwa Ptolemejskiego, choć większość zachowanych budynków pochodzi z Nowego Państwa. Obszar wokół Karnaku był starożytnym egipskim Ipet-isut i głównym miejscem kultu 18. dynastycznej triady tebańskiej, z bogiem Amonem na czele. Jest częścią monumentalnego miasta Teb, a w 1979 r. wraz z resztą miasta został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Od kompleksu Karnak swoją nazwę wzięła pobliska i częściowo otoczona nowoczesna wioska El-Karnak, położona 2,5 km na północ od Luksoru.^[1]

Świątynia w Luksorze, Egipt. Świątynia Luksorska – znana także jako Świątynia Narodzin Amona. Jedna z budowli starożytnego Egiptu, które można obejrzeć w Luksorze, w południowym Egipcie. Jest jednym z dwóch najważniejszych zabytków wschodniego brzegu Teb.

Budowę świątyni rozpoczął Amenhotep III, jego następcy kontynuowali, rozbudowując świątynię. Ostateczny kształt otrzymała za czasów Ramzesa II.

Świątynie Amona w Luksorze i Karnaku połączone są ze sobą Aleją Sfinksów o długości ok. 3 km. Aleja prowadziła wzdłuż Nilu do wielkich, szerokich na 65 m pylonów ustawionych przez Ramzesa II.

Przed pylonami stanęły dwa 25 m wysokości obeliski (jeden z nich został wywieziony w 1833 r. do Paryża i ustawiony w 1836 roku, na Placu Zgody) oraz sześć posągów Ramzesa, królowej Nefertari i ich córki Maritamon w pozycji siedzącej. Do naszych czasów przetrwały tylko dwa z nich (trzeci jest odrestaurowany). Pylony zdobione są reliefami o tematyce batalistycznej, sławiącej zwycięstwo Ramzesa nad Hetytami w bitwie pod Kadesz.

Za pylonami znajduje się dziedziniec Ramzesa II otoczony podwójną kolumnadą. Bezpośrednio za pylonami, po prawej stronie znajduje się kaplica Hatszepsut, po lewej, na ruinach świątyni, zbudowano meczet Abu al-Haggag.

Dziedziniec Ramzesa z dziedzińcem Amenhotepa III łączy kolumnada Amenhotepa (trójnawowa długa sala). U wejścia do kolumnady Amenhotepa postawiono dwa, ogromnych rozmiarów posągi Ramzesa III (Ramzes nakazał ustawienie 10 swoich podobizn w tej świątyni). Kolumny mają głowice w kształcie rozwiniętych kwiatów papirusu.

Dziedziniec Amenhotepa poprzedza salę hypostylową, za którą znajduje się najstarsza część świątyni, sanktuarium poświęcone triadzie bóstw tebańskich: Amonowi, Chonsu i Mut.

Podczas prac wykopaliskowych prowadzonych w 1989 r. na dziedzińcu odnaleziono 20 posągów królewskich ukrytych pod posadzką jeszcze w starożytności. Najstarsze z nich pochodzą z czasów Amenhotepa.

W czasach rzymskich na terenie świątyni mieścił się obóz wojskowy. Chrześcijanie używali świątyni jako kościoła.^[3]

Zrekonstruowana świątynia Nowego Królestwa. Świątynia Hatszepsut zwana „Świątynią Milionów Lat” – egipska budowla sakralna zbudowana u stóp gigantycznej ściany skalnej w Deir el-Bahari w XV w. p.n.e. przez budowniczego Senenmuta jako świątynia grobowa królowej Hatszepsut. Świątynia, w znacznej części wykuta w skale, składa się z trzech, ułożonych kaskadowo, połączonych ze sobą rampami tarasów, które zakończone były portykami. Rampy zdobione były cokołami. Droga do najniższego tarasu prowadziła pomiędzy obeliskami i posągami sfinksów. Drugi taras ozdobiony był licznymi reliefami, przedstawiającymi sceny z życia królowej. Na górnym tarasie znajdował się dziedziniec z wejściami do Komór Odrodzenia Hatszepsut i jej ojca. Na środkowym tarasie z lewej strony zbudowano kaplicę Hathor, a po prawej Anubisa. Głowice w kaplicy bogini Hathor wykonane są w kształcie instrumentu sistrum i ozdobione wizerunkiem twarzy bogini. Powyżej umieszczone są dwie kobry obramowane wolutami. Przed kolumnami trzeciego tarasu stały posągi Ozyrysa. Obecnie pozostały po niej tylko ruiny.^[4]

Starożytne grobowce królewskie i wykopaliska. Dolina Królowych obecnie Biban al-Harim – część nekropolii tebańskiej, dolina położona w Tebach Zachodnich, na lewym brzegu Nilu, na południe od Doliny Królów. Pochowano tam żony królów Egiptu i niektórych książąt z czasów końca XVIII - XX dynastii.

Część grobowców znana była już wcześniej, ale większość została odkryta przez włoskich archeologów na początku XX wieku, w latach 1903–1905. Odnaleziono 98 grobowców, wzorem grobów znalezionych w Dolinie Królów także ponumerowano, oznaczając je symbolem QV.

Większość z nich jest mocno zniszczona lub nieukończona, część w minionych latach używano jako stajni, niektóre były spalone.

Do najpiękniejszych i najbardziej znanych należy grobowiec królowej Nefertari – żony Ramzesa II (QV66) oraz grobowce synów Ramzesa III, Amonherchopszefa (QV55) i Chaemuaseta (QV44). Zdobią je wielobarwne polichromie nawiązujące do obrzędów religijnych związanych z przejściem w zaświaty. W Dolinie Królowych pochowane zostały także matka (Mut-Tuy lub Tuja, QV80) i babka (Sitre, QV38) Ramzesa II.

W 1979 nekropolia została wpisana na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.^[5]

Tarasowe ruiny starożytnej świątyni. Deir el-Bahari, Dajr al-Bahri – stanowisko archeologiczne w Górnym Egipcie, leżące na zachodnim brzegu Nilu naprzeciw Karnaku w wielkim zakolu skalnym utworzonym przez urwisko płaskowyżu Pustyni Libijskiej. Na południe wznosi się najświętsza z tebańskich gór - Góra Północna. Jest to szczególnie gorące i suche miejsce.

Znajduje się tu kilka zabytków: świątynia Hatszepsut, świątynia grobowa Mentuhotepa II, świątynia Totmesa III, w sąsiedniej dolince znajduje się grobowiec-skrytka DB-320, w której ukryto mumie największych faraonów XVII, XVIII, XIX i XX Dynastii, m.in. Totmesa II, Amenhotepa I, Setiego I i Ramzesa II.

Na terenie świątyni Hatszepsut znajduje się kilka starszych grobowców (królowych Neferu, Meryt-Amon), pod jej dziedziniec „wkopał się” ze swoim grobowcem także budowniczy świątyni Hatszepsut - Senenmut.^[6]

Świątynia upamiętniająca wielkiego wojownika-króla. Ramesseum – kompleks świątyń zbudowanych przez Ramzesa II w Tebach Zachodnich. Do dnia dzisiejszego zachowały się tylko ruiny. Na fasadzie przedsionka znajdują się filary z przylegającymi do nich posągami Ramzesa w tzw. postawie Ozyrysa. Na dziedzińcu zachował się tors posągu Ramzesa II, jeden z dwóch posągów w postawie siedzącej, znajdujących się dawniej u wejścia do świątyni. Ściany pokryte są reliefami o tematyce batalistycznej, odnoszącej się do zwycięskich wojen z Azjatami oraz związane z postacią boga urodzaju. Do nietypowej dekoracji należy przedstawienie na ścianach przedsionka wizerunków dzieci Ramzesa II – synowie i córki stoją w dwóch rzędach, zgodnie z prawem do sukcesji.^[7]

Grobowce i komory grobowe faraonów. Dolina Królów Biban al-Muluk – część nekropolii tebańskiej, dolina położona na terenie Teb Zachodnich będąca miejscem spoczynku królów Egiptu w okresie od XVIII do XX dynastii. Pierwszym faraonem, który nakazał budowę swojego grobowca w dolinie, z dala od znanych nekropolii, był Totmes I, ostatnim – Ramzes XI.

Położone w Dolinie grobowce to wykute w skale kompleksy, składające się z ciągu licznych korytarzy i sal. Już w czasach współczesnych faraonom wiele grobów zostało otwartych i ograbionych. Proceder ten trwał przez wieki. Z tego też powodu już w czasach panowania faraonów zdarzały się sytuacje przenoszenia mumii, mające na celu ich ochronę przed zbezczeszczeniem. Współczesnym badaczom udało się odnaleźć tylko jeden niesplądrowany grobowiec – Tutanchamona. W Dolinie Królów odkryto nie tylko miejsca pochówku, ale i niedokończone komory grobowe.

Sama dolina to właściwie dwie doliny położone obok siebie: zachodnia jej część zwana po prostu Doliną Zachodnią (WV) lub Doliną Małp (ar. Wadi El-Gurud, Biban El-Gurud) oraz część wschodnia (KV), zwana Doliną Wschodnią (Biban El-Muluk). W sumie archeolodzy natrafili na 64 grobowce oraz 20 rozpoczętych i nieukończonych budowli. Pierwszy plan doliny sporządził w 1738 roku Richard Pococke, angielski duchowny i podróżnik. John Gardiner Wilkinson w 1827 roku zaproponował ponumerowanie grobowców. Nadano im numery od 1 do 21 rozpoczynając od wejścia do doliny i posuwając się w kierunku wschodnim. Pozostałe numery – od 22 do 64, nadawano systematycznie po odkryciu kolejnego grobowca (ostatni numer KV64 nadano grobowcowi odkrytemu w styczniu 2011 roku na ścieżce prowadzącej do grobu Totmesa III). Numery poprzedzone są literami lokalizującymi położenie grobowca w Dolinie Wschodniej lub Zachodniej.^[8]

Ogromne starożytne egipskie posągi z piaskowca. Kolosy Memnona – posągi faraona Amenhotepa III z XVIII dynastii o wysokości 15,60 m. Waga każdego kolosa to około 800 ton. Postawiono je około 1370 p.n.e. w Tebach Zachodnich. Jest to jedyna zachowana część świątyni grobowej tego faraona, zniszczonej prawdopodobnie przez trzęsienie ziemi już za panowania Merenptaha. Dalsze zniszczenia zostały poczynione przez obfite wylewy Nilu.

Posągi wykuto z bloków skalnych kwarcytu. Przedstawiają faraona zasiadającego na tronie. W przedniej części tronu, po bokach faraona, wyrzeźbiono dwie niewielkiej wysokości postacie kobiet. Są to żona faraona Teja i jego matka Mutemuja. Boczne ściany tronu zdobi relief złożony z dwóch bóstw obrazujących Nil. Postacie te łączą ze sobą symboliczne rośliny w tzw. znak sema taui (połączone ze sobą papirus i trzcina wokół rdzenia z tchawicy i płuc zwierzęcia); jest to symbol ponownego zjednoczenia Egiptu. Powyżej wypisane jest imię faraona.

Jeden z posągów, po uszkodzeniu (zawaliła się górna część posągu – obecnie widać, że jest ona poskładana z kawałków) spowodowanym przez trzęsienie ziemi w 27 p.n.e. (są badacze, którzy uszkodzenie posągu przypisują aktom wandalizmu), wydawał dźwięki podczas wschodu słońca. Było to spowodowane ogrzewaniem się skał wyziębionych nocnym chłodem. Posąg był odwiedzany w starożytności przez Greków, wierzono bowiem, że przedstawia syna Jutrzenki Memnona, zabitego przez Achillesa, wydawane dźwięki interpretowane były jako skarga syna wznoszona do matki. Usterka ta została naprawiona na przełomie II i III wieku przez Septymiusza Sewera, a naprawa spowodowała, że posąg przestał wydawać charakterystyczne dźwięki.^[10]

Medinet Habu – położone w Tebach Zachodnich w Egipcie ruiny zespołu świątyni Totmesa III, świątyni grobowej i pałacu Ramzesa III. W skład zespołu wchodzi także kilka kaplic związanych z kultem Amona. Do najpiękniejszych zabytków należy Brama Południowa, znajdująca się pomiędzy dwiema wieżami.

Zabudowania te mają charakter obronny, były wzorowane na kananejskich fortecach. W starożytności kompleks był otoczony murami oraz stanowił administracyjne centrum regionu. Uważane są one za budowlę związaną z pałacem Ramzesa III. Same pomieszczenia rezydencji są zniszczone, zachowało się tylko kilka scen ukazujących króla w haremie.

Świątynia Ramzesa III, najlepiej zachowany zabytek tego typu, poprzedzona jest wysokimi pylonami, za nimi znajduje się dziedziniec otoczony filarami przedstawiającymi faraona w postawie Ozyrysa. Za dziedzińcem kolejne pylony poprzedzają drugi dziedziniec, za którym znajduje się sala hypostylowa z grupą posągów przedstawiających faraona u boku boga Thota.

Większość dekoracji świątyni stanowią reliefy o tematyce batalistycznej, nawiązujące do pokonania Libijczyków przez faraona - w tym również bitwę morską z Ludami Morza. Na drugim dziedzińcu zachowały się polichromowane reliefy przedstawiające obchody świąt religijnych.

W okresie późnym w rejonie kompleksu powstała miejscowość Dżeme, będąca ważnym koptyjskim centrum religijnym.

Obecnie Medinet Habu stanowi jedną z głównych atrakcji turystycznych regionu.^[12]

Muzeum sztuki i rzeźby faraońskiej. Muzeum Luksorskie, Corniche el-Nil, Luksor - muzeum archeologiczne w Luksorze.

Muzeum usytuowano przy promenadzie nad Nilem, w połowie drogi między świątyniami w Karnaku i Luksorze. W jego zbiorach znajduje się bogata kolekcja dzieł sztuki, pochodzących ze świątyń i nekropolii na terenie starożytnych Teb. M.in. przedmioty pochodzące z grobowca Tutenchamona, znajdującego się w Dolinie Królów – złocona głowa bogini Hathor, łoże pogrzebowe oraz barki, mające za zadanie ułatwić faraonowi przedostanie się na tamten świat. Można tam także oglądać reliefy pochodzące ze świątyni Echnatona w Karnaku, przedstawiające sceny z życia codziennego i znakomicie zachowane posągi z okresu Nowego Państwa. Warto zwrócić uwagę na statuę Thotmesa III, odnalezioną w Karnaku.

Otwarte: codziennie 9-13, 16-21 (latem 17-22), ramadan 9-15^[15]

Skansen w Karnaku to muzeum archeologiczne w Luksorze, w Egipcie. Znajduje się w północno-zachodnim narożniku dzielnicy Amon-Re w kompleksie Karnak.

W skansenie znajdują się rekonstrukcje budowli, które zostały rozebrane i zakopane lub ukryte wewnątrz masywnych pylonów kompleksu. W miarę jak Karnak stawał się coraz bardziej znaczący, faraonowie starali się pozostawić swój ślad w kompleksie świątynnym w postaci własnych pomników. Gdy kolejni władcy budowali swoje pomniki, rozebrali stare i wykorzystali materiały do własnych projektów.

W tym rejonie Centre Franco-Égyptien d'Étude des Temples de Karnak (CFEETK) prowadziło prewencyjne wykopaliska archeologiczne przed renowacją kalcytowego sanktuarium Amenhotepa II, w tym zespół urbanistyczny z mułowymi murami z czasów saito-perskich. Podczas wykopalisk w CFEETK odkryto również terakotowe figurki z przedstawieniem kobiet zwanych "konkubinami"; takie figurki są powszechnie spotykane na poziomach związanych z budową i mogą być obiektami wotywnymi, które zapewniają trwałość konstrukcji.^[18]

Grobowiec Tebański znany jako MMA 59 znajduje się w Deir el-Bahari. Stanowi on część Nekropolii Tebańskiej, położonej na zachodnim brzegu Nilu, naprzeciwko Luksoru. Grobowiec jest miejscem pochówku starożytnego Egipcjanina Henuttawy, pochodzącego z XXI dynastii i będącego Piewcą Amona.

Henuttawy była najwyraźniej zwykłą obywatelką i nie była spokrewniona z rodziną królewską. Pochowano ją w grobowcu, który wcześniej wyrzeźbiono dla mężczyzny o imieniu Minmose. Według Winlocka wieko zewnętrznej trumny nie było nabite na kołki. Wewnątrz trumny wewnętrznej mumia była przykryta drewnianą deską. Henuttawy przedstawiony jest z misternym kołnierzem, a poniżej znajduje się starannie namalowane nakrycie z siatki paciorkowej. Rząd hieroglifów na przedniej stronie deski mumii przywołuje boginię Mut. Mumia nie mieściła się w trumnie, a stopy zostały uszkodzone, gdy mumia została wepchnięta do środka.^[19]

Świątynia Amenhotepa III, znana również jako Kom el-Hettân, została zbudowana przez głównego architekta Amenhotepa, syna Habu, dla faraona Amenhotepa III w okresie XVIII dynastii w Nowym Królestwie. Świątynia kostnicowa znajduje się na zachodnim brzegu Nilu, naprzeciwko położonego na wschodnim brzegu miasta Luksor. Świątynia Amenhotepa III była w swoim czasie największym zbudowanym kompleksem grobowym w Tebach. Do dziś zachowały się jedynie fragmenty układu świątyni, a także Kolosy Memnona, czyli dwa wielkie kamienne posągi umieszczone przy wejściu, mierzące 18 metrów wysokości. Ponieważ świątynia została zbudowana stosunkowo blisko rzeki, coroczne powodzie powodowały szybsze niszczenie tego miejsca. Nowe badania wskazują, że większość zniszczeń w świątyni kostnicy można przypisać skutkom trzęsienia ziemi. Długo spekulowano, że trzęsienie ziemi miało miejsce około 27 r. p.n.e., jednak badania świątyni kostnicy i otaczających ją kolosów obaliły ten przedział czasowy i wykazały, że trzęsienie ziemi miało miejsce około 1200 r. p.n.e. Nie wykluczono dodatkowych trzęsień ziemi po tym z 1200 r. p.n.e. Projekt Kolosy Memnona i Świątynia Amenhotepa III przyczynił się do zachowania tego miejsca w jak najlepszym stanie.^[20]

Kompleks starożytnych świątyń egipskich. Dziedziniec Amon-Re, położony w pobliżu Luksoru w Egipcie, jest jednym z czterech głównych ogrodzeń świątynnych, które tworzą ogromny kompleks świątynny Karnak. Jest to zdecydowanie największy z nich i jedyny, który jest otwarty dla zwiedzających. Kompleks świątynny jest poświęcony głównemu bogu triady tebańskiej, Amonowi, w postaci Amon-Re.

Teren zajmuje około 250 000 m² i zawiera wiele struktur i zabytków. Sama główna świątynia, Świątynia Amona, zajmuje powierzchnię około 61 akrów. Niektóre części kompleksu są zamknięte lub półzamknięte, w tym duże części Osi Północ-Południe (8., 9. i 10. pylon), w których prowadzone są aktywne prace wykopaliskowe lub renowacyjne. Cały południowo-wschodni narożnik jest częściowo zamknięty. W północno-zachodnim narożniku znajduje się muzeum, którego zwiedzanie wymaga dodatkowego biletu.

Większa część południowo-zachodniej części jest otwartym terenem montażowym, na którym znajdują się miliony kamiennych fragmentów, od małych do ogromnych, ułożonych w długich rzędach, czekających na ponowne złożenie w odpowiednie pomniki. Obszar ten nie jest zamknięty, gdyż świątynie Khons i Opet znajdują się w tym zakątku i są dostępne dla zwiedzających, choć rzadko są odwiedzane, w porównaniu z ogromną liczbą turystów przybywających do Karnaku. W tym rejonie znajduje się również Projekt Świątyni Akhenatena, w zamkniętym długim budynku, który zawiera ocalałe pozostałości po rozebranej świątyni Amenhotepa IV (Akhenatena).^[22]

Świątynia egipska w Luksorze, Egipt. Świątynia Chonsu – świątynia w Karnaku znajdująca się w południowo-zachodnim narożniku świątyni Amona. Została zbudowana przez Ramzesa III, lecz w świątyni znaleziono też imiona Ramzesa IV i Ramzesa XI. Świątynia była poświęcona bogu księżyca – Chonsu.

Przed pylonem znajdowało się dwadzieścia kolumn w czterech rzędach (w każdym po pięć kolumn). Po obu stronach "kolumnady" stały cztery sfinksy (w sumie osiem). Pylon ma 34,5 metra długości, 7 metrów szerokości i 18 metrów wysokości. Za pylonem w perystylowym dziedzińcu znajdowało się 28 monostylowych kolumn w czterech grupach. Dwie pierwsze grupy przy wejściu do dziedzińca (po obu stronach) składały się z szesnastu kolumn (w każdej grupie po osiem). Dwie następne grupy przy wejściu do sali hypostylowej składały się z dwunastu kolumn (po sześć kolumn każda) i stały na podwyższeniu.

W sali hyposlylowej znajdowało się osiem kolumn po cztery w jednym rzędzie. Środkowe kolumny miały głowice kielichowe, kolumny zewnętrzne głowice pączkowe. Za salą hypostylową było sanktuarium na barkę, w którym znajdowały się kapliczki, a po prawej stronie schody na dach. Sanktuarium na barkę prowadzi do pronaosu i dalej do siedmiu kapliczek (trzy na północy i po dwie po bokach).^[23]

Nekropolia Tebańska położona jest na zachodnim brzegu Nilu, naprzeciwko Luksoru, w Egipcie. Oprócz bardziej znanych grobowców królewskich znajdujących się w Dolinie Królów i Dolinie Królowych, znajduje się tam wiele innych grobowców, zwanych częściej Grobowcami Szlachty, które są miejscami pochówku możnych dworzan i osobistości starożytnego miasta.

Istnieje co najmniej 415 skatalogowanych grobów, oznaczonych jako TT - Grobowiec Tebański. Istnieją też inne groby, których położenie zostało utracone lub z innych powodów nie odpowiadają one tej klasyfikacji. Zobacz na przykład Listę grobów MMA. Grobowce tebańskie miały zazwyczaj gliniane stożki grobowe umieszczane nad wejściem do kaplic grobowych. W okresie Nowego Królestwa wypisywano na nich tytuł i imię właściciela grobu, czasem także krótkie modlitwy. Spośród 400 zarejestrowanych zestawów stożków tylko około 80 pochodzi z grobów skatalogowanych.

System numeracji został po raz pierwszy opublikowany przez Arthura Weigalla w 1908 roku w Report on the Tombs of Shêkh Abd' el Gûrneh and el Assasîf (do TT 45-100), a następnie bardziej wyczerpująco w A Topographical Catalogue of the Private Tombs of Thebes (TT 1 - 252) Alana Gardinera i Arthura Weigalla z 1913 roku. Następnie Reginald Engelbach opublikował A Supplement to the Topographical Catalogue of the Private Tombs of Thebes (TT 253 - 334), poszerzony o kolejne pozycje w Bernard Bruyère, N. de Garis Davies, Ahmed Fakhry, a później w Bertha Porter's Topographical Bibliography of Ancientian Egyptian Hieroglyphic Texts, Reliefs, and Paintings. W swojej publikacji Gardiner i Weigall przyznali, że numery nie są zgodne z żadnym porządkiem topograficznym i wynikają z kolejności, w jakiej grobowce zostały odkryte.^[24]

Świątynia Montu to egipska świątynia poświęcona kultowi Montu. Znajduje się 5 km na północny wschód od Karnaku, który znajduje się w Luksorze. Wykopaliska w Medamud prowadzone były przez francuskiego archeologa Fernanda Bissona de la Roque od 1925 roku do czasów powojennych i ujawniły wiele budynków, w tym świątynię poświęconą Montu. Świątynia ta zastąpiła starożytne sanktuarium i składa się z otwartego forum z wieżą, otaczającego dwa kopce, w których znajdowały się kaplice kultu. Uważa się, że pierwotne sanktuarium pochodzi z okresu Starego Państwa. Ruiny ostatniej budowli pochodzą z okresu Ptolemeusza VIII z II w. p.n.e., choć dekoracje i dodatki były dodawane przez Rzymian wiele wieków później. Ze względu na silny związek Montu z szalejącymi bykami świątynia była głównym ośrodkiem kultu byków, zawierała wiele posągów byków do kultu i płaskorzeźb. Większość z tych posągów znajduje się obecnie w różnych muzeach na całym świecie.^[27]

Deir el-Shelwit to starożytna egipska świątynia Izydy z okresu grecko-rzymskiego. Znajduje się na zachodnim brzegu Nilu w Luksorze, 1 km od Malkaty i około 4 km na południe od Medinet Habu.

Obecnie ze świątyni pozostał jedynie mały budynek główny i ruiny propylonu, a także ceglany mur ogrodzenia i studnia. Teren świątyni miał powierzchnię 78×58 m; sama świątynia jest znacznie mniejsza, ma powierzchnię 13×16 m. Jej wejście skierowane jest na południe. Ściany zewnętrzne nie mają zbyt wielu zdobień, ale wewnątrz reliefy są dobrze zachowane. Sanktuarium otoczone jest korytarzem, z którego otwierają się boczne kaplice i wabet; z tego korytarza prowadzą też schody na dach. Po południowej stronie zewnętrznego muru wykorzystano niektóre kamienne bloki z wcześniejszych budowli, sądząc po reliefach na nich, większość z nich pochodzi z Medinet Habu.

Propylon znajduje się 60 metrów na wschód od świątyni i jest bogato zdobiony ze wszystkich stron.

Znaczenie świątyni Izydy w Deir el-Shelwit wynika z tego, że budowle sakralne z epoki grecko-rzymskiej są rzadkością na tym obszarze, a ta jest jedyną, która nie jest związana z triadą tebańską, lecz z Izydą.^[29]

Przedział Mut to starożytny egipski zespół świątynny znajdujący się w obecnym mieście Luksor, na wschodnim brzegu Nilu w Karnaku Południowym. Kompleks ten jest jedną z czterech kluczowych starożytnych świątyń tworzących kompleks świątynny Karnaku. Znajduje się około 325 metrów na południe od siedziby boga Amona. Sam obręb obejmuje około 90 000 metrów kwadratowych całego terenu. Obwód Mut zawiera co najmniej sześć świątyń: Świątynię Mut, Świątynię Contra oraz Świątynie A, B, C i D. Z trzech stron Świątynię Mut otacza święte jezioro zwane Isheru. Na południe od świętego jeziora znajduje się rozległy teren, na którym obecnie prowadzone są wykopaliska przez dr Betsy Bryan i jej zespół z Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa w Baltimore, Maryland.

Obecnie większość kompleksu jest nadal zniszczona, ale jest on obecnie odnawiany. Świątynię Mut, Świątynię Kontry oraz Świątynie A, B, C i D otacza mur z cegły mułowej z okresu 30. dynastii. Właściwa Świątynia Mut została wykonana z przeciętnego piaskowca i jest ustawiona na północ i południe oraz jest bezpośrednio zrównana z Przedmieściem Amona. Świątynia Contra, również wykonana z przeciętnego piaskowca, graniczy od południa ze Świątynią Mut, stąd jej nazwa, i pochodzi prawdopodobnie z okresu 30 dynastii, z pewnymi zmianami dokonanymi w okresie ptolemejskim. Przeznaczenie Świątyni Contra jest nadal niejasne, jednak Fazzini twierdzi, że prawdopodobnie służyła ona jako przystanek w częściowo kolumnowym przejściu wokół Świątyni Mut. W północno-wschodnim rogu znajduje się budowla znana jako Świątynia A. Zgodnie z wystawą Muzeum Brooklyńskiego na temat dzielnicy Mut, była ona również nazywana "Świątynią Milionów Lat" i była poświęcona Ramzesowi II oraz bogu Amon-Ra. Wewnątrz świątyni znajdują się dwie stele, z których jedna odnosi się do pracy Ramzesa II przy budowie Świątyni A, a druga opowiada o jego małżeństwie z hetycką księżniczką. Muzeum Brooklyńskie podaje, że Świątynia A stała się częścią dzielnicy Mut dopiero za czasów 25 dynastii, za panowania kuszyckiego króla Taharqa, i w tym czasie stała się porodówką, "mammisi", gdzie starożytni Egipcjanie świętowali narodziny boga Khonsu, syna Amon-Ra i Mut.

Na wschód od Świątyni Mut znajduje się zrujnowana budowla zwana Świątynią B. Ze względu na stopień zniszczenia Świątyni B trudno jest prowadzić wykopaliska. Na zachód od świętego jeziora Iszera znajduje się Świątynia C, mała świątynia zbudowana przez Ramzesa III, w której do dziś zachowały się sceny militarne na ścianach zewnętrznych oraz dwa bezgłowe olbrzymy króla przed wejściem do świątyni. Świątynia D, czyli Struktura D, była kaplicą zbudowaną w okresie ptolemejskim, pomieszczenie przednie było poświęcone bogini Mut, a pomieszczenie tylne wskazuje na to, że było poświęcone ptolemejskiemu kultowi przodków. Muzeum Brooklyńskie wspomina o jeszcze jednym ważnym zabytku znalezionym na tym terenie - bramie Taharqa, która ma około 7 jardów szerokości i jest skierowana na południe i zachód. Została ona zbudowana w celu powiększenia obszaru Mut i otworzyła nową drogę do Świątyni A. Święte jezioro, Isheru, zostało stworzone przez człowieka i miało znaczenie religijne dla kultu bogini Mut.^[32]

Czerwona Kaplica Hatszepsut lub Chapelle rouge była świątynią religijną w starożytnym Egipcie.

Kaplica została pierwotnie zbudowana jako sanktuarium barkowe za panowania Hatszepsut. Była ona piątym faraonem Osiemnastej Dynastii w latach 1479-1458 p.n.e. Została zburzona w starożytności, a jej części zostały ponownie wykorzystane w innych projektach. Jednak po jej ponownym odkryciu w czasach nowożytnych kaplica została zrekonstruowana w 1997 r. przy użyciu oryginalnych materiałów.

Pierwotna lokalizacja kaplicy mogła znajdować się na centralnym dziedzińcu świątyni Amona w Karnaku, niedaleko Teb. Mogła też znajdować się między dwoma obeliskami Hatszepsut. Uważa się również, że Hatszepsut wzniosła kilka mniejszych kaplic oraz Komnaty Hatszepsut za kaplicą.^[33]

Grobowiec Tebański TT319 znajduje się w Deir el-Bahari, części Nekropolii Tebańskiej, na zachodnim brzegu Nilu, naprzeciwko Luksoru. Grobowiec należy do żony króla Neferu II, żony starożytnego króla Egiptu Mentuhotepa II. Neferu była córką królowej Iah i Intefa III.

Grobowiec Neferu składał się z kaplicy wyłożonej płytami wapiennymi i wykutej w skałach Teb. Kaplica ta była ozdobiona scenami w reliefie zatopionym i wypukłym. Przedstawiają one królową z fryzjerami, służącymi i scenami religijnymi. Jednak dziś sceny te zachowały się tylko w złym stanie. Kamienie, z których zbudowano kaplicę, już w czasach starożytnych były wykorzystywane jako kamieniołom. Fragmenty te znajdują się obecnie w wielu muzeach na całym świecie.

Za kaplicą znajdował się korytarz prowadzący do komory grobowej, która również była zdobiona. Na ścianach namalowano fryzy z towarami pogrzebowymi i długie teksty funeralne. W komorze grobowej znajdował się również sarkofag królowej. Podczas wykopalisk komora została znaleziona w stanie naruszonym.

Grobowiec znajduje się tuż na północ od świątyni grobowej Mentuhotepa II, a obecnie pod świątynią Hatszepsut. W tej późniejszej konstrukcji pozostawiono otwarte wejście.^[34]