Izrael - atrakcje i zabytki, które warto zobaczyć

Starożytne święte miejsce judaizmu. Ściana Płaczu, także: Mur Zachodni – przypuszczalna pozostałość Świątyni Jerozolimskiej. W chwili obecnej jest to najświętsze miejsce judaizmu. Zachowane mury mogą być fragmentem Drugiej Świątyni wybudowanej na wzgórzu Moria.

Ściana Płaczu może być częścią Świątyni Jerozolimskiej (muru herodiańskiego), odbudowanej przez Heroda, a zniszczonej przez Rzymian w 70 r. n.e. Nazwa pochodzi od żydowskiego święta opłakiwania zburzenia świątyni przez Rzymian, obchodzonego corocznie w sierpniu. Wierni zgodnie z tradycją wkładają między kamienie ściany karteczki z prośbami do Boga.

Jedynie połowa muru, włączając w to 17 rzędów kamieni znajdujących się poniżej poziomu gruntu, ma pochodzić z okresu Drugiej Świątyni i zostały zbudowane około 19 roku p.n.e. przez Heroda Wielkiego. Pozostałe części zostały dodane w VII wieku lub później. Nazwa Mur Zachodni odnosi się nie tylko do części muru przylegającej do dużego placu w Dzielnicy Żydowskiej, ale również do ukrytego za budynkami fragmentu biegnącego wzdłuż całej długości Wzgórza Świątynnego (Wzgórza Moria). Jednym z takich fragmentów jest Mały Mur Zachodni – 8-metrowej długości fragment znajdujący się w Dzielnicy Muzułmańskiej.

Ściana Płaczu była celem pielgrzymek i miejscem modlitwy Żydów od wielu wieków. Pierwsze wzmianki na ten temat pochodzą z IV wieku naszej ery. Poczynając od połowy XIX wieku Żydzi podjęli wiele niezależnych prób wykupienia praw do muru i przylegającej do niego okolicy, jednak żadna z nich nie zakończyła się sukcesem. Z początkiem wieku XX oraz narodzinami ruchu syjonistycznego Mur Zachodni stał się przedmiotem wielu sporów pomiędzy społecznością żydowską a muzułmańską. Muzułmańscy przywódcy religijni obawiali się, że nacjonaliści żydowscy żądania praw do Muru w przyszłości rozszerzyć mogą na całe leżące poza nim Wzgórze Świątynne, na którym niegdyś stała ich Druga Świątynia i dalej na całą Jerozolimę. Gdy zamieszki u podnóża Ściany Płaczu stały się coraz częstsze, w 1930 roku powołano międzynarodowy zarząd sprawujący opiekę nad Wzgórzem Świątynnym i jego okolicą, który ustanowił zasady dostępu do niego dla Żydów i muzułmanów. W 1948 roku, po wojnie arabsko-izraelskiej mur przeszedł pod kontrolę Jordanii i pozostawał pod nią przez 19 lat, aż do zajęcia Jerozolimy przez Izrael w 1967 roku. W czasie tym mur był dla Żydów niedostępny.

Ściana Płaczu jest podzielona na 48-metrową część dla mężczyzn i 12-metrową dla kobiet. Ponadto kobietom nie wolno na głos odmawiać modlitw, śpiewać, czytać Tory oraz zakładać rytualnego szalu modlitewnego. Czynności te mogą wykonywać tylko mężczyźni. Żydówkom, które złamią powyższe przepisy grozi, nawet obecnie, areszt ze strony policji i atak haredim - ultraortodoksyjnych żydów.^[1]

Centrum edukacyjne i miejsce pamięci o Holokauście. Jad Waszem, Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu – instytut w Izraelu poświęcony żydowskim ofiarom Holocaustu, założony w 1953 roku w Jerozolimie na mocy Ustawy o Pamięci, przyjętej przez izraelski parlament Kneset. Zlokalizowany jest na Wzgórzu Herzla.

Termin „Jad Waszem” oznacza „miejsce i imię” (lub „pomnik i imię”) i zaczerpnięty jest z księgi Izajasza (Iz 56, 5): dam miejsce w moim domu i w moich murach oraz imię lepsze od synów i córek, dam im imię wieczyste i niezniszczalne.

Instytut składa się z Nowego Muzeum Historycznego wraz z Salą Imion, gdzie przechowywane są dane o Ofiarach Holokaustu, Izby Pamięci, Ogrodu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, dwóch galerii sztuki, synagogi, archiwum i biblioteki, Doliny Zabitych Wspólnot i Międzynarodowej Szkoły Nauczania o Holokauście. Poza tym na terenie Jad Waszem znajduje się kilkanaście mniejszych i większych pomników poświęconych m.in. zamordowanym w czasie Holocaustu dzieciom, żydowskim partyzantom i żołnierzom oraz Januszowi Korczakowi. Jeden z pomników to urwany wiadukt kolejowy, na którym stoi towarowy wagon, służący w czasie II wojny światowej do przewożenia Żydów do obozów zagłady. W całym Jad Waszem posadzone są drzewa upamiętniające Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata – nie-Żydów, którzy ratowali Żydów w czasie Holocaustu, niejednokrotnie ryzykując własne życie. Obecnie, ze względu na brak miejsca, ich nazwiska umieszczane są na specjalnej ścianie pamiątkowej.

Niewielki ogród i tablica pamiątkowa na terenie Jad Waszem poświęcone są mieszkańcom Le Chambon-sur-Lignon, miasteczka we Francji, którzy w czasie drugiej wojny światowej uczynili swoją miejscowość azylem dla Żydów uciekających przed Niemcami.

Wśród drzewek posadzonych w Alei Sprawiedliwych znajduje się też drzewko posadzone w 1963 r. przez Władysława Bartoszewskiego i Marię Kann w imieniu Rady Pomocy Żydom „Żegota” – jedynej organizacji w okupowanej Europie powołanej w celu ratowania Żydów.

Przewodniczącym zarządu Jad Waszem jest od sierpnia 2021 r. Dani Dayan. Wcześniej, od 1993 r. funkcję tę sprawował były wojskowy, Awner Szalew, który zastąpił Jicchaka Arada, przewodniczącego zarządu przez 21 lat (1972–1993).^[2]

Zoo słynące z przejażdżek wśród zwierząt. Centrum Zoologiczne Tel Awiw-Ramat Gan w Ramat Gan, w Izraelu, w dzielnicy Tel Awiwu, jest największą na Bliskim Wschodzie kolekcją dzikich zwierząt znajdujących się pod opieką człowieka. Obiekt o powierzchni 250 akrów składa się z afrykańskiego safari z przejazdem oraz nowoczesnego zoo na świeżym powietrzu. Afrykarium zostało otwarte dla publiczności w 1974 roku. W 1981 roku w środku parku założono zoo, które zastąpiło zamknięte zoo w Tel Awiwie.

W Ramat Gan Safari znajdują się 83 gatunki ssaków, 92 gatunki ptaków i 23 gatunki gadów. Wśród innych wyjątkowych grup zwierząt znajdują się nosorożce białe, hipopotamy, lwy, słonie afrykańskie i azjatyckie, goryle, orangutany i smok z Komodo. Zwierzęta można oglądać na otwartych wybiegach w subtropikalnych ogrodach.

Safari w Ramat Gan wysyłało zwierzęta do zoo w Qalqilya na Zachodnim Brzegu Palestyny i utrzymuje bliskie kontakty z weterynarzami z Autonomii Palestyńskiej.

Rocznie odwiedza go ponad 700 000 osób ze wszystkich grup społecznych i etnicznych Izraela, a także turyści z zagranicy.^[7]

Budowla w kształcie kopuły ze szczątkami świętych. Sanktuarium Bába to budowla na zboczach góry Karmel w Hajfie w Izraelu, gdzie spoczywają szczątki Bába, założyciela wiary bábickiej i prekursora Baháʼu'lláha w wierze baháʼi; uważane jest za drugie najświętsze miejsce na Ziemi dla baháʼich, po Sanktuarium Baháʼu'lláha w Akrze. Jego dokładna lokalizacja na Górze Karmel została wyznaczona przez samego Baháʼu'lláha jego najstarszemu synowi, Abdu'l-Bahá, w 1891 roku. Budowla została zaprojektowana i ukończona kilka lat później przez jego wnuka, Shoghi Effendi.

Zwieńczeniem projektu, zgodnie z przewidywaniami Abdu'l-Bahá, jest kopuła, osadzona na bębnie z 18 oknami. Ten z kolei jest osadzony na ośmiokącie, co zasugerował Shoghi Effendi. Kamienną budowlę otacza arkada. Projekt renowacji zewnętrznej i wewnętrznej świątyni rozpoczął się w 2008 r. i został zakończony w kwietniu 2011 r.^[8]

Starożytny kościół z IV wieku. Bazylika Narodzenia Pańskiego − wczesnochrześcijańska bazylika w Betlejem zbudowana nad miejscem, gdzie – według tradycji chrześcijańskiej – narodził się Jezus Chrystus. Bazylika jest jednym z najstarszych nieprzerwanie funkcjonujących kościołów na świecie.

Pod prezbiterium bazyliki znajduje się poświadczone tradycją i w źródłach pisanych miejsce narodzin Jezusa w grocie zamienionej w kaplicę. Opiekę nad bazyliką sprawują mnisi greccy i ormiańscy. Na terenie Groty Narodzenia znajduje się Kaplica Żłóbka, która jest własnością franciszkanów jako oficjalnych przedstawicieli Kościoła katolickiego. Główne wejście do bazyliki znajduje się od strony Nativity Square (ang. Plac Bożego Narodzenia).

Władze Autonomii Palestyńskiej wystąpiły w 2011 o wpisanie miasta Betlejem wraz z całym kompleksem bazyliki na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Wspólnoty chrześcijańskie, obawiając się komplikacji natury prawnej, nieprzychylnie odniosły się do tej inicjatywy. Nie wykluczono jednak poparcia dla tej palestyńskiej inicjatywy w przyszłości. Bazylikę wpisano na tę listę 29 czerwca 2012 r. w trybie nadzwyczajnym.^[10]

Powszechny Dom Sprawiedliwości jest dziewięcioosobowym najwyższym organem rządzącym Wiary Baháʼi. Został on pomyślany przez Baháʼu'lláha, założyciela Wiary Baháʼi, jako instytucja, która mogłaby stanowić prawo w kwestiach, które nie zostały jeszcze poruszone w pismach Baháʼi, zapewniając Wierze Baháʼi elastyczność w dostosowywaniu się do zmieniających się warunków. Po raz pierwszy został wybrany w 1963 r., a następnie co pięć lat, przez delegatów składających się z członków Narodowych Duchowych Zgromadzeń Baháʼich na całym świecie.

Powszechny Dom Sprawiedliwości, jako zwierzchnik religii, nadaje kierunek światowej społeczności Baháʼi przede wszystkim poprzez serię wieloletnich planów, a także poprzez coroczne przesłania wygłaszane podczas festiwalu Ridván. Przesłania koncentrowały się na zwiększaniu liczby Lokalnych Zgromadzeń Duchowych, tłumaczeniu literatury Baháʼi, zakładaniu Centrów Baháʼi, kończeniu budowy Domów Modlitwy Baháʼi, organizowaniu międzynarodowych konferencji oraz rozwijaniu systemów edukacyjnych w celu poprawy umiejętności czytania i pisania, roli kobiet, duchowości dzieci i młodzieży, życia rodzinnego, rozwoju społecznego i ekonomicznego oraz kultu wspólnotowego. Powszechny Dom Sprawiedliwości odegrał również ważną rolę w reagowaniu na systematyczne prześladowania bahaitów w Iranie, przyciągając uwagę światowych mediów.

Książki i dokumenty publikowane przez Powszechny Dom Sprawiedliwości uważane są za autorytatywne, a jego decyzje legislacyjne za nieomylne przez bahaitów. Chociaż Powszechny Dom Sprawiedliwości jest uprawniony do stanowienia prawa w sprawach, które nie są poruszane w świętych pismach bahaickich, rzadko korzystał z tej funkcji.

Siedziba Powszechnej Izby Sprawiedliwości i jej członkowie rezydują w Hajfie, w Izraelu, na zboczu góry Karmel. Ostatnie wybory odbyły się 29 kwietnia 2018 r. Chociaż wszystkie inne wybierane i mianowane funkcje w Wierze Baháʼi są otwarte dla mężczyzn i kobiet, członkostwo w Powszechnym Domu Sprawiedliwości jest wyłącznie męskie; pisma Baháʼi wskazują, że powód tego stanu rzeczy stanie się jasny w przyszłości.^[12]

Kościół w miejscu zwiastowania. Bazylika Zwiastowania Pańskiego – zbudowana w latach 1961-1969 rzymskokatolicka bazylika w mieście Nazaret, na północy Izraela. Jedna z trzech najważniejszych świątyń chrześcijańskich odwiedzanych przez pielgrzymów przybywających do Ziemi Świętej. Jest to jedno z najważniejszych świętych miejsc katolicyzmu. Wchodzi ona w skład kompleksu sakralnego Klasztoru Franciszkanów w Nazarecie.

Wedle tradycji chrześcijańskiej bazylika stoi na miejscu, w którym Archanioł Gabriel miał zwiastować Maryi, iż stanie się Matką Syna Bożego. Bazylika stała się celem pielgrzymek chrześcijan. Odwiedziło ją trzech papieży: Paweł VI (5 stycznia 1964 r.), Jan Paweł II (25 marca 2000 r.) i Benedykt XVI (14 maja 2009 r.).^[15]

Meczet w Hebronie. Makpela, Grota Patriarchów – jaskinia w Hebronie w Palestynie, na terenie Autonomii Palestyńskiej, którą według Starego Testamentu zakupił patriarcha Abraham, by pochować w niej swoją żonę Sarę.

Była pierwotnie własnością Efrona Hittyty, zaś Abraham kupił ją za 400 srebrnych sykli. Pomimo tego, iż w kulturze ludów pustyni, którym było z całą pewnością plemię Hebrajczyków, pierwotnie nie były znane sanktuaria plemienne, pamięć o miejscu pochówku Sary była wśród Izraelitów ciągle żywa. Przebywając w niewoli egipskiej, jak podaje biblijna Księga Rodzaju, nigdy nie przestali wspominać miejsca, w którym spoczywali ich przodkowie. W jaskini pochowani zostali bowiem: sam Abraham, Izaak ze swą żoną Rebeką oraz zmarły w Egipcie Jakub.

Ze względu na groby patriarchów w Makpeli król Dawid wybrał Hebron jako swoją pierwszą stolicę. Po zburzeniu Jerozolimy przez Nabuchodonozora Hebron wraz z Makpelą stał się własnością Idumejczyków. Żydzi powrócili do Makpeli po uwolnieniu z Babilonu. Nazwa jaskini jak i samo miasto Hebron nie są nigdy wspominane w Nowym Testamencie.

Jaskinia (grobowiec) jest powszechnie utożsamiana z Mearat ha-Machpela, znajdującym się w dzisiejszym Hebronie, pod meczetem na terenie muzułmańskiego sanktuarium Haram al-Chalil. Budynek sakralny, który do dzisiaj chroni jaskinię z grobami – Haram al-Chalil – zbudowany został z rozkazu Heroda Wielkiego. Bizantyńczycy w jego wnętrzu wybudowali kościół, zamieniony przez muzułmanów na meczet. Wnętrze meczetu przyozdobiono cenotafami upamiętniającymi poszczególnych patriarchów i ich żony. W ten sposób powstało sanktuarium muzułmańskie, wokół którego narodziła się tradycja, związana z jednym z etapów nocnej podróży Mahometa. Muzułmanie pozwolili żydom na postawienie obok swojego sanktuarium synagogi dla uczczenia patriarchy Abrahama.

Krzyżowcy znaleźli budynek w opłakanym stanie. Odrestaurowali go i zamienili ponownie w kościół. Miasto Hebron stało się w związku z tym siedzibą biskupa, zmieniono jego nazwę na Święty Abraham. Średniowieczne źródła mówią o odnalezieniu w jaskini Makpela relikwii świętych patriarchów. Miały one być noszone w uroczystej procesji ulicami Hebronu.

Egipski sułtan Saladyn po zdobyciu Hebronu zabronił schodzenia do samej groty. Zakaz obowiązuje do dzisiaj także wyznawców Islamu. Mamelucy dodali do istniejących patriarszych cenotafów jeszcze jeden upamiętniający Józefa syna patriarchy Jakuba – tradycja żydowska doszukuje się jego grobu w okolicach dzisiejszego Nablusu, starożytnego Sychem.

W 1267 roku Bajbars zabronił wchodzenia na teren Haram al-Chalil chrześcijanom i żydom. Zakaz obowiązywał do roku 1967, kiedy to miasto Hebron zdobyte zostało przez Izraelczyków.^[17]

Klasztor. Wielka Ławra św. Saby, znana w arabskim jako Mar Saba – prawosławny klasztor leżący w dolinie Cedron w okupowanej przez Izrael Palestynie, na wschód od Betlejem. Założony został przez św. Sabę, archimandrytę z Kapadocji w 482, dzisiaj mieszka w nim około 20 mnichów. Jest jednym z najstarszych klasztorów na świecie i po dziś dzień pielęgnuje starożytne tradycje. Jedną z jego wciąż zachowanych restrykcji jest zakaz wchodzenia do jego wnętrza przez kobiety.

Klasztor przechowuje dobrze zachowane ciało i relikwie św. Saby. Mar Saba jest sporadycznie odnoszona do zakonu albo klasztoru św. Saby.

Mar Saba było domem Jana z Damaszku (ur. 676, zm. 749-754?), który odegrał ważną rolę podczas ikonoklazmu. Około 726 pisał listy do bizantyjskiego cesarza Leona III, polemizując z jego edyktami zabraniającymi czczenia obrazów i posągów Chrystusa oraz chrześcijańskich ikon.

Klasztor jest ważny dla poznania historycznego rozwoju liturgii Prawosławia.

Wedle opinii Mortona Smitha (1915–1991) miał on w 1958 znaleźć w Mar Sabie kopie listów przypisane Klemensowi Aleksandryjskiemu, zawierające fragmenty nazwane Tajemną Ewangelią Marka.^[18]

Świątynia. Grób Racheli to miejsce czczone jako miejsce pochówku matriarchini Racheli. Miejsce to nazywane jest również meczetem Bilal bin Rabah. Grób ten cieszy się poważaniem wśród Żydów, chrześcijan i muzułmanów.

Grobowiec, położony przy północnym wejściu do Betlejem, jest zbudowany w stylu tradycyjnego maqam (po arabsku sanktuarium). Miejsce pochówku matriarchini Racheli, o którym mowa w żydowskim Tanachu, chrześcijańskim Starym Testamencie i literaturze muzułmańskiej, jest przedmiotem sporu między tym miejscem a kilkoma innymi, położonymi na północy. Chociaż uważa się, że to miejsce jest mało prawdopodobne, to jest ono zdecydowanie najbardziej rozpoznawalnym kandydatem.

Najwcześniejsze pozabiblijne wzmianki opisujące ten grobowiec jako miejsce pochówku Racheli pochodzą z pierwszych dziesięcioleci IV wieku naszej ery. Budowla w obecnej formie pochodzi z okresu osmańskiego i znajduje się na chrześcijańskim i muzułmańskim cmentarzu pochodzącym co najmniej z okresu Mameluków. Kiedy w 1841 r. Sir Moses Montefiore odnowił obiekt i otrzymał klucze dla gminy żydowskiej, dobudował także przedsionek, w którym znajdował się mihrab do modlitwy muzułmańskiej, aby złagodzić obawy muzułmanów. Zgodnie z planem podziału Palestyny opracowanym przez ONZ w 1947 r. grobowiec miał być częścią administrowanej przez społeczność międzynarodową strefy Jerozolimy, ale obszar ten znajdował się pod panowaniem Jordanii, która zabroniła Żydom wstępu na ten teren. Po zajęciu Zachodniego Brzegu przez Izrael w 1967 r., choć początkowo nie należał do strefy C, teren ten znalazł się pod kontrolą izraelskiego Ministerstwa Spraw Religijnych.

Po zakupie tego miejsca przez Montefiore zaczęło ono nabierać szczególnego znaczenia "kultowego" wśród Żydów z okolicy; we współczesnym społeczeństwie izraelskim jest ono obecnie uważane za trzecie najświętsze miejsce w judaizmie i stało się jednym z kamieni węgielnych tożsamości żydowsko-izraelskiej. Według Księgi Rodzaju 35:20, w miejscu grobu Racheli w starożytnym Izraelu wzniesiono mazebah, co skłania uczonych do uznania tego miejsca za miejsce kultu w starożytnym Izraelu. Według Martina Gilberta, Żydzi pielgrzymowali do tego grobu od czasów starożytnych. Według Fredericka Strickerta, pierwszymi historycznie odnotowanymi pielgrzymkami do tego miejsca były pielgrzymki wczesnych chrześcijan, a chrześcijańscy świadkowie pisali o pobożności okazywanej temu miejscu "przez miejscowych muzułmanów, a później także przez Żydów"; na przestrzeni dziejów miejsce to rzadko było uważane za sanktuarium wyłącznie jednej religii i jest opisywane jako "darzone szacunkiem w równym stopniu przez Żydów, muzułmanów i chrześcijan".

Zgodnie z memorandum brytyjskim z 1929 r., w 1949 r. ONZ orzekła, że w odniesieniu do tego miejsca obowiązuje Status Quo, porozumienie zatwierdzone Traktatem Berlińskim z 1878 r., dotyczące praw, przywilejów i praktyk w niektórych miejscach świętych. W 2005 r., po zatwierdzeniu przez Izrael 11 września 2002 r., wokół grobowca zbudowano izraelską barierę Zachodniego Brzegu, skutecznie przyłączając go do Jerozolimy; Punkt Kontrolny 300 - znany również jako Punkt Kontrolny Grobu Racheli - został zbudowany w pobliżu tego miejsca. W raporcie z 2005 r. specjalny sprawozdawca OHCHR John Dugard zauważył, że: "Chociaż Grób Racheli jest miejscem świętym dla Żydów, muzułmanów i chrześcijan, został on skutecznie zamknięty dla muzułmanów i chrześcijan". 21 października 2015 roku UNESCO przyjęło rezolucję potwierdzającą oświadczenie z 2010 roku, że Grób Racheli jest: "integralną częścią Palestyny". 22 października 2015 r. grób został oddzielony od Betlejem serią betonowych barier.^[19]

Miejsce o znaczeniu religijnym w Izraelu. Domus Galilaeae בית הגליל – centrum formacyjne Drogi Neokatechumenalnej położone na Górze Błogosławieństw, w pobliżu Kościoła Błogosławieństw, na północ od Kafarnaum i Jeziora Tyberiadzkiego.

Idea powstania ośrodka ma swój początek w latach 80, kiedy to Kustodia Ziemi Świętej zaoferowała Drodze Neokatechumenalnej możliwość budowy centrum formacyjnego na Górze Błogosławieństw. Projekt powstał we współpracy Kiko Argüello z grupą architektów: Mattia del Prete, Antonio Avalos, Alberto Durante oraz Guillermo Soler.

Domus Gelilaeae został wybudowany w bardzo szybkim tempie – wmurowany jako kamień węgielny fragment grobu Apostoła Piotra został położony w styczniu 1999 roku, zaś poświęcony i otworzony przez papieża Jana Pawła II podczas jego wizyty millenijnej w Ziemi Świętej w 2000 roku. Prace były prowadzone pod kierunkiem żydowskiego architekta Dan Mochly z Hajfy, we współpracy z argentyńczykiem Danielem Cevilan.

Ośrodek prowadzony jest przez Drogę Neokatechumenalną. Obsługuje go około 150 osób – zarówno arabscy chrześcijanie (37), arabscy muzułmanie (32), Druzowie (20), maronici (10) i żydowscy technicy (21).^[24]

Park narodowy w Beer Szewa, Izrael. Beer Szewa, Tel Beer Szewa – nazwa niniejszej jednostki kulturowej związana jest z doliną Beer Szewy, gdzie zlokalizowane są najważniejsze stanowiska dla niniejszej kultury, czyli: Tell Abu Matar, Bir es-Safdi i Szikmim. Zespół zjawisk kulturowych utożsamianych z omawianą kulturą obejmował swym zasięgiem obszary Syro-Palestyny. Rozwój tej jednostki kulturowej wyznaczają daty od ok. 4300 do ok. 3700 p.n.e. Inwentarz ceramiczny w niniejszej kulturze reprezentowany jest przez naczynia wykonywane na kole i są to dzbany bez szyjki, naczynia z zaokrąglonymi brzuścami, małe misy oraz dzbany z dziobkami. Naczynia zdobione były jedynie wzdłuż brzegu albo wokół brzuśca w postaci czerwonych pasów. Konstrukcje mieszkalne miały postać ziemianek drążonych w lessie; we wnętrzu tych obiektów poświadczona jest obecność jam zasobowych oraz palenisk. Ludność niniejszej jednostki kulturowej zajmowała się głównie uprawą pszenicy, jęczmienia, poświadczona jest także hodowla kóz, owiec i bydła. Znaleziska w Bir es Safadi mogą świadczyć o istnieniu warsztatu do obróbki kości słoniowej, zaś na stanowisku Tell Abu Matar poświadczona jest obecność śladów produkcji metalurgicznej.^[28]

Piotra to budynek sakralny należący do Kościoła katolickiego, który znajduje się obok klasztoru w Tyberiadzie, mieście położonym na zachodnim brzegu Jeziora Galilejskiego, w Dolnej Galilei, w północnym Dystrykcie Izraela. Kościół nosi imię św. Piotra, jednego z apostołów Jezusa, ponieważ znajduje się w pobliżu miejsca, w którym według wierzeń katolików św. Piotr był rybakiem w Galilei.

Kościół został założony na początku XII wieku przez krzyżowców. Wraz z podbojem Tyberiady przez muzułmanów po klęsce chrześcijan w bitwie pod Hattin w 1187 r. stał się meczetem.

W XVIII wieku członkowie zakonu franciszkanów zainteresowali się kościołem, zaczęli go odwiedzać, najpierw w uroczystość św. Piotra, a potem na stałe odnowili. W tym stuleciu franciszkanie ponownie przejęli kontrolę nad kościołem. W 1833 r. sprowadzono replikę posągu św. Piotra autorstwa Arnolfo di Cambio, będącą dokładną repliką tej, która znajduje się w Watykanie, a w 1847 r. założono przy kościele klasztor. W 1870 r. zbudowano obecną fasadę świątyni. Po II wojnie światowej wybudowano ścianę pamiątkową przedstawiającą różne zagadnienia związane z Kościołem katolickim w Polsce oraz centralny obraz Czarnej Madonny Częstochowskiej.^[32]

Dąb Abrahama – wiekowy okaz dębu znajdujący się w odległości 2 km na południowy zachód od biblijnej miejscowości Mamre w Hebron; w religijnej tradycji chrześcijan i Żydów łączony z obecnością biblijnego patriarchy Abrahama.

Jest to drzewo należące do gatunku dąb skalny (Quercus coccifera = Quercus calliprinos). Istnieje przekonanie, że należy do tych samych dębów, o których wspomina Księga Rodzaju (13,18): „Abraham zwinął swe namioty i przybył pod Hebron, gdzie były dęby Mamre”, gdzie na stałe się osiedlił (Rdz 14,13). Gdyby drzewo istotnie miało historyczny związek z biblijnym patriarchą, musiałby liczyć około 5000 lat. Jako obiekt szczególny wyobrażone zostało już w połowie VI w. na mozaice bazyliki San Vitale w Rawennie w scenie z dziejów Abrahama.

Dopuszcza się możliwość, iż w Mamre wcześniej istniało sanktuarium kananejskie, a wzmianka o wzniesieniu tam ołtarza przez Abrahama miałaby symbolicznie oznaczać adaptację na izraelskie miejsce kultowe. Już w czasach biblijnych cześć dla drzewa, pod którym patriarcha miał też gościć aniołów (Rdz 18,1-19), przybrała charakter bałwochwalczy wzbudzający sprzeciw proroków. Kult ten zapewne przerwała dopiero gruntowna reforma religijna Jozjasza (626 p.n.e.), zakazująca wszelkich praktyk pogańskich. W tradycji ludowej jednak mogły być one podtrzymywane po późniejszym przejęciu tego miejsca przez Edomitów, a zwłaszcza po otoczeniu go opieką przez Heroda Wielkiego.

W 1868 grunt, na którym dąb się znajduje, został zakupiony przez Rosyjski Kościół Prawosławny z inicjatywy archimandryty Antonina, kierownika rosyjskiej misji prawosławnej w Jerozolimie, stając się miejscem (Мамври́йский дуб) przyciągającym szczególnie rosyjskich pielgrzymów. Drzewo to od dawna zaznaczone było mocno w rosyjskiej tradycji prawosławnej (np. utrwalone symbolicznie na ikonie tzw. Świętej Trójcy Zyriańskiej z XIV wieku). Istniało podanie głoszące, że dąb obumrze po przyjściu na świat Antychrysta. Po rewolucji październikowej obiekt znalazł się w gestii Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego poza granicami Rosji.

Już pod koniec XIX stulecia dąb Abrahama zaczął obumierać. Ostatnie zielone liście pojawiły się na nim w 1996, po czym drzewo obumarło zupełnie. Obok wyrasta jednak nowy pęd, który może przejąć tradycję swojego poprzednika.^[33]

Meczet Szejka Ali al-Bakka lub Meczet Szaykh Ali al-Baka to XIII-wieczny meczet w północno-zachodniej części Starego Miasta w Hebronie na południowym Zachodnim Brzegu Jordanu. Położony jest w dzielnicy Harat asz-Szejk, jednym z kwartałów Starego Miasta, którego nazwa pochodzi od nazwy meczetu.

Meczet został ufundowany przez Husama ad-Dina Turuntaya w 1282 r. za panowania sułtana mameluckiego al-Mansura Qalawuna. Turuntay był przedstawicielem sułtana w Jerozolimie. Nazwa sanktuarium pochodzi od imienia szejka Alego al-Bakki, znanego sufickiego przywódcy religijnego z Iraku, który mieszkał w Hebronie. Minaret został wzniesiony przez wicekróla i praktycznego przywódcę sułtanatu, Sayfa al-Dina Salara (zm. 1310).

Pierwotny meczet został w większości zburzony, ale minaret stoi do dziś i jest uważany za przykład architektury mameluckiej. Stoi na prostokątnej podstawie, a jego trzon ma kształt sześciokąta. W podstawie minaretu znajduje się łukowaty korytarz, który prowadzi na dziedziniec. W 1978 r. w tym miejscu wybudowano nowy meczet, ale zachowano pozostałości oryginalnego meczetu.^[36]

Apollonia, znana we wczesnym okresie islamu jako Arsuf, a w Jerozolimskim Królestwie Krzyżowców jako Arsur, była starożytnym miastem położonym na wybrzeżu Morza Śródziemnego na terenie dzisiejszego Izraela. W archeologii izraelskiej znane jest pod nazwą Tel Arshaf. Założone przez Fenicjan w okresie perskim pod koniec VI wieku p.n.e., było zamieszkiwane nieprzerwanie do czasów krzyżowców, przez okres hellenistyczny, rzymski i bizantyjski, w tym ostatnim przemianowane na Sozusę. Było położone na piaszczystym terenie, zakończonym w kierunku morza klifem, około 34 km na południe od Cezarei.

W 640 r. dostało się w ręce muzułmanów, zostało ufortyfikowane przed atakami bizantyjskimi i zyskało nazwę Arsuf. W 1101 r. zostało zdobyte przez Królestwo Jerozolimskie i było ważną strategicznie twierdzą podczas trzeciej krucjaty, w czasie której w pobliżu stoczono bitwę pod Arsuf (1191). Ufortyfikowane miasto i zamek padły łupem Mameluków w 1265 r., kiedy to zostały całkowicie zniszczone.

Stanowisko Arsuf (także Apollonia-Arsuf אַפּוֹלוֹנְיָה-אַרְסוּף) znajduje się obecnie w gminie Herzliya w Izraelu (na północ od Tel Awiwu). Teren ten był intensywnie badany od 1994 roku. W 2002 roku Park Narodowy Apollonia został otwarty dla zwiedzających.^[37]

Khalil Sakakini Cultural Center jest wiodącą palestyńską organizacją artystyczno-kulturalną, której celem jest tworzenie pluralistycznej, krytycznej i wyzwalającej kultury poprzez badania, kwerendy i uczestnictwo, oraz która zapewnia otwartą przestrzeń dla społeczności, aby tworzyć żywe i wyzwalające treści kulturowe. Siedziba KSCC znajduje się w Ramallah, w odrestaurowanym budynku z początku XX wieku, wzorowanym na tradycyjnej architekturze palestyńskiej. KSCC powstało w maju 1996 roku jako oddział Palestyńskiego Ministerstwa Kultury, a w 1998 roku zostało zarejestrowane jako organizacja pozarządowa non-profit. Centrum nosi imię jerozolimskiego uczonego, poety i nacjonalisty, Khalila Sakakiniego.

W ośrodku odbywają się wystawy sztuki, czytanie książek, poezji, zajęcia dla dzieci oraz projekcje filmów. Dodatkowo do projektów długoterminowych KSCC przeniosło część swoich działań do ośrodków poza Ramallah, np. do Birzeit, miasta Gaza i Betlejem, aby umożliwić kontynuację projektów podczas godzin policyjnych narzuconych przez Izrael.

Adila Laidi była pierwszym dyrektorem ośrodka w latach 1996-2005. Od 2015 roku dyrektorem jest Yazan Khalili.^[40]

Stanowisko archeologiczne i punkt widokowy. Antypatris było miastem zbudowanym w I wieku p.n.e. przez Heroda Wielkiego, który nazwał je na cześć swojego ojca, Antypatera. Miejsce to, obecnie park narodowy w środkowym Izraelu, było zamieszkane od okresu chalkolitycznego do późnego okresu rzymskiego. Pozostałości po Antypatrze znane są dziś jako Tel Afek, a wcześniej jako Kŭlat Râs el 'Ain. Zidentyfikowano je jako wieżę Aphek, o której wspomina Józefus, lub jako biblijny Aphek, znany z opowieści o bitwie pod Aphek. W okresie krzyżowców miejsce to było znane jako Surdi fontes, czyli "Ciche źródła". W XVI wieku zbudowano tu osmańską fortecę znaną jako Binar Bashi lub Ras al-Ayn.

Antipatris/Tel Afek leży przy silnych, wieloletnich źródłach rzeki Jarkon, która przez wieki stanowiła przeszkodę między krajami górskimi na wschodzie a krajami śródziemnomorskimi na zachodzie, zmuszając podróżnych i armie do przechodzenia przez wąski przesmyk między źródłami a przedgórzami Samarii. Dzięki temu położenie Antypatris/Tel Afek zyskało znaczenie strategiczne.

Antipatris znajdowało się na rzymskiej drodze z Cezarei Maritimskiej do Jerozolimy, na północ od miasta Lydda, gdzie droga skręcała na wschód w kierunku Jerozolimy. W czasie Mandatu Brytyjskiego zbudowano tam stację pomp, która doprowadzała wodę z rzeki Jarkon do Jerozolimy.

Obecnie pozostałości Antypatris znajdują się mniej więcej pomiędzy Petah Tikva a miastami Kafr Qasim i Rosz Ha-Ajin (dosłownie "źródło głowy"), na południe od Hod HaSharon.^[41]

Muzeum Sztuki w Aszdodzie znajduje się w centrum Aszdodu, w Izraelu, w pobliżu przystani. W muzeum organizowane są wystawy izraelskiej i międzynarodowej sztuki współczesnej. Muzeum ma 12 galerii i dwie sale. Ponadto posiada piramidalną przestrzeń, w której odbywają się wydarzenia kulturalne. Działalność muzeum została zainaugurowana w 2003 roku. Muzeum zostało oficjalnie uznane przez państwo Izrael dopiero w 2009 roku.

W jednej z galerii muzeum - galerii Mishbetzet - znajdują się zwykle oryginalne prace izraelskich artystów przeznaczone do celów edukacyjnych dla dzieci. Zwiedzający są zachęcani do badania dzieł sztuki, w tym do ich dotykania. Galeria Zielona łódź podwodna jest poświęcona sztuce ekologicznej. Prace wystawiane w tej galerii są wykonane z materiałów pochodzących z recyklingu oraz readymades.

Muzeum Sztuki w Aszdodzie jest również znane z tego, że posiada podziemny skarbiec służący do ochrony dzieł sztuki w przypadku ataków rakietowych. Skarbiec ten został wykorzystany podczas konfliktu izraelsko-gazyjskiego w 2014 r. do ochrony dzieł izraelskiej artystki Tsibi Gevy.^[46]

Meczet Sidna 'Ali to meczet znajdujący się w wyludnionej wiosce Al-Haram na plaży w północnej części Herzliyi w Izraelu. Od 1998 roku pełnił funkcję zarówno meczetu, jak i szkoły religijnej.

Meczet znajduje się wokół grobowca, który podobno należy do miejscowego świętego, Alego b. Alima, zmarłego w 1081 roku. Biograf sułtana Baybarsa, Muhyi al-Din (zm. 1292), opisał Alego jako wielkiego uczonego i cudotwórcę. Według Mujir al-Dina (ur. 1496 r.) grobowiec został odwiedzony przez Bajbarsa w 1265 roku. Baybars modlił się o zwycięstwo przed odbiciem Arsuf z rąk krzyżowców. Coroczne święto, którego początki datuje się na XV wiek, trwało do lat 40. XX wieku.

Istniejący budynek zawiera części o różnym wieku budowy i remontu, jednak Petersen twierdzi, że żadna z nich nie pochodzi sprzed XV wieku, natomiast Taragan identyfikuje elementy, zwłaszcza drzwi wejściowe do minaretu, które pasują do stylu innych wczesnych mameluckich budowli sakralnych z lat 1270-90, zaznaczając jednak, że nie zachowały się żadne dokumenty pisane, które potwierdzałyby tak wczesną datę powstania meczetu. Część budynku opisana jako najstarsza w 1950 r. zaginęła. Taragan datuje budowę sklepionych arkad na okres między XIII a XV w., a pod koniec XV w. dodano ważne elementy, w tym studnię, marmurowy pomnik na grobowcu i niezidentyfikowaną wieżę. Dobudowano pomieszczenia na drugim piętrze oraz napis umieszczony obecnie naprzeciwko mihrabu. Minaret został zniszczony podczas bombardowania przez marynarkę wojenną w czasie I wojny światowej, a następnie odbudowany. Główne prace remontowe przeprowadzono w 1926 r., w latach 50. XX w. oraz w latach 1991-1992.

Od 1990 r., również ze względu na centralne położenie w Izraelu, sanktuarium jest ponownie popularnym celem pielgrzymek izraelskich Arabów z wiosek Galilei i mieszkańców miast takich jak Jaffa i Ramla, którzy przybywają w piątki, aby modlić się przy grobie i uczestniczyć w różnych ceremoniach.^[47]

Miejsce o znaczeniu religijnym. Studnia Jakuba – nowotestamentowe ujęcie wody w pobliżu Sychem, gdzie według Ewangelii Jana Jezus rozmawiał z Samarytanką. Pochodzenie nazwy studni nawiązuje do pytania kobiety: Czy Ty jesteś większy od ojca naszego Jakuba, który dał nam tę studnię, z której pił i on sam, i jego synowie i jego bydło?.

Położona w sąsiedztwie Tel Balata zlokalizowanego w pobliżu południowo-zachodniej granicy miasta Nablus, na polu, które według Księgi Rodzaju (Rdz 33,18–19) i Księgi Jozuego (Joz 24,32) nabył Jakub od sychemity Chamora i gdzie został pochowany. Głębokość studni liczy ok. 23 m, a średnica około 2,7 m. Nad zbiornikiem wzniesiono prawosławną cerkiew św. Fotyny (Samarytanki) oraz klasztor, otoczone ogrodem. Poziom wody w studni zależy od pory roku.^[49]

Meczet Jamal Abdel Nasser jest największym meczetem w al-Bireh, na Zachodnim Brzegu, w Palestynie. Położony w dzielnicy Downtown, meczet nosi imię zmarłego prezydenta Egiptu i przywódcy arabskiego Gamala Abdela Nassera.

14 marca 2002 r. armia izraelska (IDF) przejęła meczet i wykorzystała jego minaret do strzelaniny, zabijając czterech Palestyńczyków.

22 września 2007 r. kilkadziesiąt żon więźniów politycznych związanych z Hamasem oraz innych kobiet należących do Hamasu przemaszerowało z meczetu Jamala Abdela Nassera na plac Al-Manara, protestując przeciwko temu, co uważały za politycznie umotywowane zatrzymania ich krewnych przez władze Autonomii Palestyńskiej (PA). Nie udało im się dotrzeć na plac, gdy siły bezpieczeństwa Autonomii Palestyńskiej użyły gazu łzawiącego, aby ich rozproszyć.^[50]