Betlejem - atrakcje i zabytki, które warto zobaczyć

Starożytny kościół z IV wieku. Bazylika Narodzenia Pańskiego − wczesnochrześcijańska bazylika w Betlejem zbudowana nad miejscem, gdzie – według tradycji chrześcijańskiej – narodził się Jezus Chrystus. Bazylika jest jednym z najstarszych nieprzerwanie funkcjonujących kościołów na świecie.

Pod prezbiterium bazyliki znajduje się poświadczone tradycją i w źródłach pisanych miejsce narodzin Jezusa w grocie zamienionej w kaplicę. Opiekę nad bazyliką sprawują mnisi greccy i ormiańscy. Na terenie Groty Narodzenia znajduje się Kaplica Żłóbka, która jest własnością franciszkanów jako oficjalnych przedstawicieli Kościoła katolickiego. Główne wejście do bazyliki znajduje się od strony Nativity Square (ang. Plac Bożego Narodzenia).

Władze Autonomii Palestyńskiej wystąpiły w 2011 o wpisanie miasta Betlejem wraz z całym kompleksem bazyliki na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Wspólnoty chrześcijańskie, obawiając się komplikacji natury prawnej, nieprzychylnie odniosły się do tej inicjatywy. Nie wykluczono jednak poparcia dla tej palestyńskiej inicjatywy w przyszłości. Bazylikę wpisano na tę listę 29 czerwca 2012 r. w trybie nadzwyczajnym.^[1]

Klasztor. Wielka Ławra św. Saby, znana w arabskim jako Mar Saba – prawosławny klasztor leżący w dolinie Cedron w okupowanej przez Izrael Palestynie, na wschód od Betlejem. Założony został przez św. Sabę, archimandrytę z Kapadocji w 482, dzisiaj mieszka w nim około 20 mnichów. Jest jednym z najstarszych klasztorów na świecie i po dziś dzień pielęgnuje starożytne tradycje. Jedną z jego wciąż zachowanych restrykcji jest zakaz wchodzenia do jego wnętrza przez kobiety.

Klasztor przechowuje dobrze zachowane ciało i relikwie św. Saby. Mar Saba jest sporadycznie odnoszona do zakonu albo klasztoru św. Saby.

Mar Saba było domem Jana z Damaszku (ur. 676, zm. 749-754?), który odegrał ważną rolę podczas ikonoklazmu. Około 726 pisał listy do bizantyjskiego cesarza Leona III, polemizując z jego edyktami zabraniającymi czczenia obrazów i posągów Chrystusa oraz chrześcijańskich ikon.

Klasztor jest ważny dla poznania historycznego rozwoju liturgii Prawosławia.

Wedle opinii Mortona Smitha (1915–1991) miał on w 1958 znaleźć w Mar Sabie kopie listów przypisane Klemensowi Aleksandryjskiemu, zawierające fragmenty nazwane Tajemną Ewangelią Marka.^[2]

Świątynia. Grób Racheli to miejsce czczone jako miejsce pochówku matriarchini Racheli. Miejsce to nazywane jest również meczetem Bilal bin Rabah. Grób ten cieszy się poważaniem wśród Żydów, chrześcijan i muzułmanów.

Grobowiec, położony przy północnym wejściu do Betlejem, jest zbudowany w stylu tradycyjnego maqam (po arabsku sanktuarium). Miejsce pochówku matriarchini Racheli, o którym mowa w żydowskim Tanachu, chrześcijańskim Starym Testamencie i literaturze muzułmańskiej, jest przedmiotem sporu między tym miejscem a kilkoma innymi, położonymi na północy. Chociaż uważa się, że to miejsce jest mało prawdopodobne, to jest ono zdecydowanie najbardziej rozpoznawalnym kandydatem.

Najwcześniejsze pozabiblijne wzmianki opisujące ten grobowiec jako miejsce pochówku Racheli pochodzą z pierwszych dziesięcioleci IV wieku naszej ery. Budowla w obecnej formie pochodzi z okresu osmańskiego i znajduje się na chrześcijańskim i muzułmańskim cmentarzu pochodzącym co najmniej z okresu Mameluków. Kiedy w 1841 r. Sir Moses Montefiore odnowił obiekt i otrzymał klucze dla gminy żydowskiej, dobudował także przedsionek, w którym znajdował się mihrab do modlitwy muzułmańskiej, aby złagodzić obawy muzułmanów. Zgodnie z planem podziału Palestyny opracowanym przez ONZ w 1947 r. grobowiec miał być częścią administrowanej przez społeczność międzynarodową strefy Jerozolimy, ale obszar ten znajdował się pod panowaniem Jordanii, która zabroniła Żydom wstępu na ten teren. Po zajęciu Zachodniego Brzegu przez Izrael w 1967 r., choć początkowo nie należał do strefy C, teren ten znalazł się pod kontrolą izraelskiego Ministerstwa Spraw Religijnych.

Po zakupie tego miejsca przez Montefiore zaczęło ono nabierać szczególnego znaczenia "kultowego" wśród Żydów z okolicy; we współczesnym społeczeństwie izraelskim jest ono obecnie uważane za trzecie najświętsze miejsce w judaizmie i stało się jednym z kamieni węgielnych tożsamości żydowsko-izraelskiej. Według Księgi Rodzaju 35:20, w miejscu grobu Racheli w starożytnym Izraelu wzniesiono mazebah, co skłania uczonych do uznania tego miejsca za miejsce kultu w starożytnym Izraelu. Według Martina Gilberta, Żydzi pielgrzymowali do tego grobu od czasów starożytnych. Według Fredericka Strickerta, pierwszymi historycznie odnotowanymi pielgrzymkami do tego miejsca były pielgrzymki wczesnych chrześcijan, a chrześcijańscy świadkowie pisali o pobożności okazywanej temu miejscu "przez miejscowych muzułmanów, a później także przez Żydów"; na przestrzeni dziejów miejsce to rzadko było uważane za sanktuarium wyłącznie jednej religii i jest opisywane jako "darzone szacunkiem w równym stopniu przez Żydów, muzułmanów i chrześcijan".

Zgodnie z memorandum brytyjskim z 1929 r., w 1949 r. ONZ orzekła, że w odniesieniu do tego miejsca obowiązuje Status Quo, porozumienie zatwierdzone Traktatem Berlińskim z 1878 r., dotyczące praw, przywilejów i praktyk w niektórych miejscach świętych. W 2005 r., po zatwierdzeniu przez Izrael 11 września 2002 r., wokół grobowca zbudowano izraelską barierę Zachodniego Brzegu, skutecznie przyłączając go do Jerozolimy; Punkt Kontrolny 300 - znany również jako Punkt Kontrolny Grobu Racheli - został zbudowany w pobliżu tego miejsca. W raporcie z 2005 r. specjalny sprawozdawca OHCHR John Dugard zauważył, że: "Chociaż Grób Racheli jest miejscem świętym dla Żydów, muzułmanów i chrześcijan, został on skutecznie zamknięty dla muzułmanów i chrześcijan". 21 października 2015 roku UNESCO przyjęło rezolucję potwierdzającą oświadczenie z 2010 roku, że Grób Racheli jest: "integralną częścią Palestyny". 22 października 2015 r. grób został oddzielony od Betlejem serią betonowych barier.^[3]

Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Betlejem – rzymskokatolicki kościół parafialny w Betlejem, sąsiadujący z Bazyliką Narodzenia Pańskiego.

Świątynię wznieśli w 1888 na miejscu poprzedniej, średniowiecznej franciszkanie z Kustodii Ziemi Świętej, którzy prowadzą parafię łacińską. Kościół znajduje się na terenie klasztoru. Przed kościołem zrekonstruowano w latach 1948-1949 średniowieczny wirydarz. Pracami kierował tercjarz franciszkański, architekt Antonio Barluzzi. Umieszczona na kolumnie rzeźba przedstawia św. Hieronima, który mieszkał przez jakiś czas w pobliżu Groty Narodzenia.

W lewej bocznej nawie kościoła znajduje się zejście do grot, w tym do Groty Narodzenia. Z Kościoła św. Katarzyny szereg stacji światowych transmituje każdego roku Pasterkę pod przewodnictwem łacińskiego patriarchy jerozolimskiego.^[4]

Muzeum Baituna al-Talhami lub Betlejemskie Muzeum Folkloru jest jednym z największych muzeów na terytoriach palestyńskich. Znajduje się w Betlejem, przy ulicy Star Street, nieco obok ulicy Papieża Pawła VI.

Zostało ono założone przez Związek Kobiet Arabskich (AWU) w 1948 r. pod kierownictwem Julii Dabdoub jako ośrodek dla uchodźców palestyńskich uciekających ze swoich wiosek, gdzie mogli oni spożywać posiłki i praktykować tradycyjny haft, aby uzyskać dochód. Muzeum zostało założone przez AWU w 1979 roku. Składa się ono z dwóch domów o typowej palestyńskiej architekturze, w których znajduje się odnowiona kuchnia, pokój diwan, sypialnia i górne piętro, czyli illeyeh. Zawartość muzeum obejmowała kolekcję tradycyjnych palestyńskich przedmiotów gospodarstwa domowego wystawionych w starym domu. Liczba przedmiotów wzrosła po rozpoczęciu kampanii wśród prominentnych rodzin Betlejem, które chciały przekazać swoje tradycyjne przedmioty. Dzięki temu udało się uchronić wiele przedmiotów przed zniszczeniem w piwnicach domów.

W 1984 r. muzeum zostało powiększone o sąsiadujący z nim stary dom, który został odrestaurowany. Ten nowy dom, jak mówi Julia Dabdoub, "jest jednym z niewielu autentycznych starych domów, jakie pozostały w Betlejem... podobny do domu, w którym urodził się Jezus". W 1992 r. Dabdoub podarowała swoją czterdziestoletnią kolekcję fotografii, mebli i dzieł sztuki, aby wyposażyć górny pokój, czyli "al-Illiyeh", który przedstawia życie mieszkańców Betlejem w latach 1900-1932.

Chociaż Baituna al-Talhami jest prowadzona jako muzeum, nadal służy i zatrudnia uchodźców, a także organizuje festiwale poświęcone palestyńskim artystom, poetom i pisarzom.^[6]