Wilno - atrakcje i zabytki, które warto zobaczyć

Wieża telewizyjna z tarasem widokowym i kawiarnią. Wileńska wieża telewizyjna – wieża telewizyjna o wysokości 326,47 metrów, zlokalizowana w Wilnie na Litwie. To najwyższa wolno stojąca budowla w kraju, zajmowana przez litewskie centrum radiowe i telewizyjne. Konstrukcja wieży rozpoczęła się w maju 1974 roku i trwała do końca 1980 roku. Szacuje się, że cała konstrukcja waży ok. 25 tysięcy ton. Do wysokości 190 metrów wieża jest zbudowana z żelazobetonu, natomiast górne 136 metrów stanowi stalowa część konstrukcji. Wieża odegrała zasadniczą rolę w wydarzeniach z 13 stycznia 1991 roku, kiedy to 14 cywilów zginęło a 700 zostało rannych w wyniku szturmu wojska, gdy zorganizowano tam protest przeciw zajęciu wieży przez Armię Radziecką. Taras widokowy wieży jest na wysokości 165 metrów i znajduje się tam kawiarnia. Platforma widokowa wykonuje jeden obrót w ciągu 45 minut. Szybkie windy w ciągu 45 sekund zawożą pasażerów na tę wysokość. W czasie dobrej pogody widoczność sięga 50 kilometrów. Z dachu platformy obserwacyjnej jest udostępniona możliwość wykonywania skoków bungee. Na parterze wieży mieści się małe muzeum poświęcone wydarzeniom ze stycznia 1991 roku. Od roku 2000 wieża jest dekorowana w czasie świąt Bożego Narodzenia jak choinka, a w czasie koszykarskich mistrzostw świata 2006 oraz Eurobasket – 2011 była udekorowana wielką koszykarską siatką.^[10]

XVI-wieczny gotycki kościół katolicki. Kościół św. Anny w Wilnie − kościół usytuowany w stolicy Litwy, przy ulicy Maironio 8, tuż przy brzegu rzeki Wilejki. Wybudowany w stylu późnego gotyku gdańskiego.

Powstał na przełomie XV i XVI wieku, z fundacji wielkiego księcia litewskiego i późniejszego króla polskiego Aleksandra Jagiellończyka, jako kaplica św. Anny przy znajdującym się na tyłach zespole klasztornym bernardynów. Architektem był najpewniej budowniczy miejski z Gdańska, Michał Enkinger, przysłany tu przez radę miejską Gdańska na prośbę króla. Po pożarze w roku 1563 odbudowano zwalone sklepienia, a w 1581 roku świątynia została wyświęcona w obecności biskupa krakowskiego i wileńskiego Jerzego Radziwiłła i późniejszego arcybiskupa lwowskiego Jana Solikowskiego. W 1747 roku Jan Krzysztof Glaubitz wzniósł w kościele trzy nowe ołtarze. Świątynia remontowana była jeszcze kilkakrotnie; gruntownie w latach 1900-1904 (po kolejnym pożarze) pod kierunkiem Józefa Piusa Dziekońskiego i Sławomira Odrzywolskiego.

Według opowiadań, Napoleonowi podczas wyprawy na Moskwę tak się spodobał kościół św. Anny, że z chęcią przeniósłby go do Paryża. W 1812 roku na kilka lat kościół zamieniono na magazyn wojskowy.

W literaturze często mylony jest z renesansowym, nieistniejącym kościołem św. św. Anny i Barbary przy wileńskim Dolnym Zamku, zbudowanym z inicjatywy króla i wielkiego księcia Zygmunta II Augusta jako mauzoleum jego dwóch żon.

Świątynia posiada efektowną, koronkową fasadę, dekorowaną 33 rodzajami ceglanych kształtek. Podobną maswerkową dekorację mają szczyty kościoła franciszkanów św. Trójcy i znajdującej się przy nim kaplicy św. Anny w Gdańsku oraz dom kupców hanzeatyckich (tzw. Dom Perkuna) w Kownie. Wyposażenie kościoła jest neogotyckie, z XIX wieku, jedynie późnobarokowe ołtarze (główny i dwa boczne), zaprojektowane przez Jana Krzysztofa Glaubitza, pochodzą z XVIII wieku. W ołtarzu głównym znajduje się obraz św. Anny Samotrzeć.

Obok kościoła stoi neogotycka dzwonnica z roku 1874 (arch. Nikołaj Czagin), nawiązująca stylem do późnego gotyku.

Tuż obok kościoła znajdują się pomnik Adama Mickiewicza i kościół Bernardynów.^[11]

Akropolis to największe centrum handlowe w krajach bałtyckich pod względem powierzchni użytkowej, centrum handlowe i rozrywkowe w Wilnie, stolicy Litwy. Zostało zbudowane w 2002 r. przez Akropolis Group w Šeškinė i otwarte w kwietniu 2002 r. Budowę sfinansował bank "Hansa-LTB". Autorami projektu "Akropolis" są architekci Gediminas Jurevičius i Algimantas Nasvytis z Wilna. Autorem projektu wnętrz był projektant Unko Kunnap.

Obok budynku znajduje się bezpłatny parking. W Akropolis znajdują się sklepy spożywcze, supermarket Maxima LT, sklepy itp. W centrum handlowym znajduje się również księgarnia. Powierzchnia centrum handlowego wynosi 110 000 metrów kwadratowych. Niedaleko znajduje się inne centrum handlowe, PC Ozas, wybudowane przez firmy niemieckie.^[12]

Pałac Sejmowy – nazwa litewskiego parlamentu, siedziba Sejmu w Wilnie, stolicy Litwy. Prace nad budową pierwszego skrzydła pałacu przeprowadzono w 1976 roku. Budowa była nadzorowana przez architektów Algimantasa Nasvytisa i Vytautasa Nasvytisa. W 1980 r. prace na 9717,37 m² powierzchni pałacu zostały zakończone. Później budynek został rozbudowany ze względu na rosnące potrzeby. Wreszcie zespół pałacowy składał się z trzech skrzydeł, głównego, skrzydła pierwszego, mieszczącego Salę Parlamentarną, gdzie prace legislacyjnye zostały przeprowadzone. W 1990 roku w dniu 11 marca, niepodległość Litwy została przywrócona w Sali Parlamentarnej. W 2006 roku rozpoczęły się prace nad budową nowej Sali Parlamentarnej. W 2007 roku 10 września nowa Sala został oficjalnie otwarta, prace kosztowały pięćdziesiąt milionów litów. Stara Sala Parlamentu będzie wykorzystywana do uroczystych sesji Sejmu.^[19]

Most w Wilnie, Litwa. Zielony Most – most w Wilnie, na Wilii; łączy Nowe Miasto i Śnipiszki. Z mostu usunięto w 2015 sowieckie rzeźby. Pod mostem wisi rzeźba Łańcuch należąca do cyklu Znaki Wilna.

Most ten powstał podczas długoletnich (1731-1746) rządów Jana Sołłohuba jako Podskarbiego Wielkiego Litewskiego. Jak pisze Julian Bartoszewicz w artykule o Janie Sołłohubie w 1854 r. dochody z prawa przewozu przez Wilję, zapewne przez most który uległ zniszczeniu, przysługiwały proboszczowi kościoła św. Trójcy jako uposażenie szpitala. Sołłohub wystawił most zwany zielonym od pierwotnego wymalowania. Podskarbi obiecał wystawić most z własnych funduszów, zaś z dochodów odebrać sobie wydatek na budowę, gwarantując jednako rocznie 560 złotych polskich i 22 grosze na szpital (około 50-60 tysięcy PLN, licząc wg siły nabywczej). Sołłohub zawarł ugodę z proboszczem św. Trójcy w 1739 r. a jeszcze do 1772 r. Sołłohubowie pobierali dochody z przewoźnego przez most.^[21]

Budynek w Wilnie, Litwa. Sobór Przeczystej Bogurodzicy – sobór katedralny prawosławnej eparchii wileńskiej i litewskiej, wybudowany w stylu nawiązującym do sztuki gruzińskiej, usytuowany w Wilnie przy ulicy Maironio. Siedziba parafii.

Pierwsza świątynia prawosławna w tym miejscu została zbudowana w 1346 r. przez wielkiego księcia Olgierda, według tradycji z inicjatywy jego żony Julianny. Obecnie stojący budynek zawiera fragmenty gotyckich murów wzniesionych na koszt hetmana Konstantego Iwanowicza Ostrogskiego w XVI wieku. W latach 1607–1794 była unickim soborem metropolitarnym. W 1748 r. cerkiew spłonęła. W 1785 r. została odbudowana w stylu barokowym. Cerkiew została zbombardowana przez wojska rosyjskie podczas insurekcji kościuszkowskiej.

Zaniedbana cerkiew została w 1808 r. kupiona przez Uniwersytet Wileński, który po klasycystycznej przebudowie w 1822 r. według projektu Karola Podczaszyńskiego umieścił w jej wnętrzach anatomicum, audytorium oraz bibliotekę. Po zlikwidowaniu uniwersytetu w ramach represji po powstaniu listopadowym, budynek otrzymała Akademia Duchowna, a po przeniesieniu jej do Petersburga w 1842 r. budynek przeznaczono na rosyjskie koszary wojskowe, mieszkania i bibliotekę. Z inicjatywy rosyjskiego gubernatora Michaiła Murawjowa, według projektu Aleksandra Riazanowa i Nikołaja Czagina powstała w latach 1865–1868 obecna cerkiew w stylu gruzińskim. Przy jej budowie częściowo wykorzystano zachowane fragmenty murów z XVI wieku ufundowanych przez hetmana Ostrogskiego.

We wnętrzu znajdują się tablice pamiątkowe żołnierzy rosyjskich poległych w powstaniu styczniowym.

W 1513 r. w soborze została pochowana Helena Moskiewska, żona króla polskiego i wielkiego księcia litewskiego Aleksandra Jagiellończyka.^[22]

Teatr w Wilnie, Litwa. Litewski Narodowy Teatr Dramatyczny – teatr znajdujący się na Prospekcie Giedymina w Wilnie, jest jednym z największych teatrów na Litwie. Pierwotnie teatr mieścił się w budynku przy ul. Basanaviciusa 13. W obecnym budynku na prospekcie Giedymina teatr działa od 1951 roku.

Od momentu powstania w 1940 roku zrealizował ponad 200 przedstawień. Aktualny repertuar teatru jest mieszanką klasycznego i współczesnego teatru (Sofoklesa, Szekspira, Federico García Lorca, Bernarda-Marie Koltesa, Samuela Becketta, Ronalda Harwooda, B. Strauss, Fiodora Dostojewskiego) z materiałem współczesnych litewskich dramaturgów (Sigitas Parulskis, Herkus Kunčius i innych).

Teatr otrzymał prawo do obecnej nazwy w 1998 roku, wcześniej był znany jako akademicki teatr. W 2001 roku Litewski Narodowy Teatr Dramatyczny stał się członkiem Europejskiej Konwencji Teatralnej.

W 2012 roku teatr ze spektaklem „Chaos” wystąpił na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym „Demoludy” w Olsztynie.

W czerwcu 2013 w ramach Spotkań Teatrów Narodowych w Warszawie w Teatrze Narodowym teatr występuje ze spektaklem „Wygnanie” (Išvarymas) według Mariusa Ivaškevičiusa w reżyserii Oskarasa Koršunovasa(lit.).^[23]

Litewskie Muzeum Teatru, Muzyki i Kina to muzeum w Wilnie na Litwie. Mieści się w Pałacu Minor Radvilos. Materiały przechowywane w muzeum odzwierciedlają życie, twórczość i doświadczenie duchowe litewskich artystów. Muzeum gromadzi, konserwuje i bada eksponaty związane z historią litewskiego teatru, muzyki i kina, organizuje wieczory upamiętniające artystów tych dziedzin, wystawy zbiorów, prowadzi wyczerpujące wycieczki tematyczne i programy edukacyjne, przygotowuje publikacje edukacyjne i udziela konsultacji zwiedzającym. We współpracy z instytucjami zagranicznymi organizowane są tu również wystawy międzynarodowe, prezentujące znaczących artystów z innych krajów. Ponadto odbywają się tam wystawy sztuki współczesnej, a lato jest szczególnie bogate w różne wydarzenia w amfiteatrze muzeum.^[25]

Cmentarz w Wilnie, Litwa. Cmentarz „na Antokolu” w Wilnie obejmuje trzy nekropolie: resztki cmentarza przykościelnego w obrębie ogrodzenia kościoła św. Piotra i Pawła na Antokolu, cmentarz parafii pod tym wezwaniem, oraz były cmentarz wojskowy na Antokolu.

Cmentarz przykościelny św. Piotra i Pawła na Antokolu jest największą pozostałością przykościelnych nekropolii. Na murach kościoła, jednej z kaplic i ogrodzenia znajduje się 14 epitafiów z marmuru i żeliwa. Przed wejściem do kościoła tablica upamiętniająca fundatora świątyni, Michała Kazimierza Paca, hetmana wielkiego litewskiego.

Cmentarz parafii kościoła św. Piotra i Pawła (nazywany również Słonecznym) założony w 1830 jest trzecim wileńskim zachowanym do naszych czasów cmentarzem katolickim i taką ma też rangę wśród pomników kultury narodowej. Znajdują się na nim zabytkowe kaplice grobowe Zawiszów, Ogińskich, Sidorowiczów i Meysztowiczów. Cmentarz ten nie jest objęty ochroną jako zespół i nadal jest intensywnie użytkowany ze szkodą dla zabytkowej substancji. Jedynie kilka grobów, w tym Józefa Zawadzkiego, założyciela wileńskiej dynastii wydawców, podlega ochronie.

Cmentarz Antokolski określany jako wojskowy, zajmuje obszar ponad 15 hektarów na pięknych krajobrazowo Rowach Sapieżyńskich. Powstawał on od 1809 roku. Początkowo cmentarz szpitalny, w 1850 roku na wniosek biskupa wileńskiego powiększono jego teren o 2,42 ha z przeznaczeniem na pochówki katolickie. W 1905 roku wzniesiono pierwszą niewielką cerkiew prawosławną (architekt W. Bykowski). W 1918 roku X armia niemiecka zbudowała w jego północnej części wojenny cmentarz niemiecki i rosyjski. W latach 1919–1921 powstał cmentarz żołnierzy polskich, poległych w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920. W 1939 roku pochowano tam żołnierzy polskich, poległych w walkach z Niemcami. Po II wojnie światowej wzniesiono mauzoleum żołnierzy sowieckich, którzy polegli podczas walk o Wilno pomiędzy 6 a 13 lipca 1944. Obok zbudowano aleję zasłużonych przeznaczoną dla działaczy komunistycznych Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. W 1991 roku spoczęli tam Litwini, polegli w walkach z wojskami radzieckimi pod wieżą telewizyjną. W 2001 podczas prac budowlanych w północnej części miasta odkryto szczątki 3 tysięcy żołnierzy napoleońskich, którzy przez Wilno wycofywali się z Rosji, zostały one ekshumowane i pochowane w zbiorowej mogile na której wybudowano mauzoleum^[30]

3-piętrowa ceglana wieża z XV wieku. Baszta Giedymina – baszta zachodnia Zamku Górnego w Wilnie, który wzniesiono w stylu gotyckim na Górze Giedymina w 1409 za panowania księcia Witolda. Murowany zamek z trzema basztami zastąpił drewnianą warownię, która istniała już w XIV wieku za panowania Giedymina. W roku 1419 zamek spłonął, lecz został odbudowany. Od czasów Aleksandra Jagiellończyka w Zamku Górnym mieściła się ludwisarnia, a w lochach więzienie. Zygmunt II August odnowił zamek, w którym umieścił swoją bibliotekę. W latach 1655 - 1661 zamek okupowali Rosjanie. Z biegiem czasu popadł w ruinę. Do naszych czasów zachowała się jedynie wieża, zwaną Basztą Giedymina. W 1830 na ocalałym zrębie baszty zbudowano drewnianą nadbudówkę na telegraf optyczny, którą usunięto około 1930 roku. W latach 1938–1939 polscy konserwatorzy zabezpieczyli wieżę w celu przeprowadzenia renowacji i odtworzyli trzecią murowaną kondygnację. W dniu 20 września 1939 roku Rosjanie zrzucili z wieży polską flagę i pozwolili 27 października wywiesić zamiast niej flagę litewską. Około godziny 11 w dniu 13 lipca 1944 roku po Operacji Ostra Brama, w trakcie której wypędzono Niemców z Wilna, żołnierze AK pchor. Jerzy Jensz „Krepdeszyn” i kpr. Artur Rychter „Zan”, zawiesili na wieży biało-czerwoną flagę, którą jednak szybko usunęli nowi okupanci wywieszając flagę czerwoną. W trakcie działań wojennych częściowo zniszczona została najwyższa, trzecia, kondygnacja. W czasach Litewskiej SRR kolejny remont wieży przeprowadzono w latach 1948–1950. Od 1990 roku na szczycie wieży powiewa flaga Litwy.^[32]

Kompleks budynków w Wilnie, Litwa. Cerkiew Trójcy Świętej i klasztor bazylianów w Wilnie – zespół budynków sakralnych w Wilnie, przy Aušros Vartų gatvė 9, administrowany przez greckokatolicki Zakon Bazylianów Świętego Jozafata.

Pierwszą świątynią na miejscu klasztoru była drewniana cerkiew prawosławna wzniesiona po 1349, a przed 1392 z inicjatywy żony wielkiego księcia litewskiego Olgierda, Julianny Twerskiej. Według prawosławnej tradycji świątynia miała upamiętniać egzekucję męczenników wileńskich w 1347. Męski monaster powstał przy cerkwi najprawdopodobniej w końcu XIV w. i do końca XVI w. był najważniejszym prawosławnym ośrodkiem zakonnym w Wielkim Księstwie Litewskim. W I poł. XVI w. Konstanty Ostrogski sfinansował jego całkowitą przebudowę, w tym wzniesienie nowej, murowanej świątyni.

Po zawarciu unii brzeskiej monaster Trójcy Świętej stał się przedmiotem ostrego sporu między prawosławnymi a unitami, rozstrzygniętego ostatecznie w 1609 przez sąd królewski na korzyść tych drugich. Mnisi, którzy nie pogodzili się z postanowieniami unii, założyli w bliskiej okolicy klasztoru nowy monaster Św. Ducha w Wilnie. Obydwie wspólnoty przez kilkanaście lat prowadziły, poprzez publikacje pamfletów i broszur, polemikę prawosławno-unicką.

Organizacja klasztoru Trójcy Świętej stopniowo upodabniała się do modelu życia w klasztorach rzymskokatolickich. W XVIII w. monaster był głównym ośrodkiem reformy zakonu bazylianów, a jego przełożony jako protoarchimandryta miał honorowe pierwszeństwo przed innymi zwierzchnikami klasztorów tego zakonu. Po 1761 klasztor został przebudowany według projektu Glaubitza; wnętrze jego cerkwi poddano gruntownej latynizacji, wg projektu Antonio Paracca wzniesiono nową bramę wjazdową, zwaną Wrotami Bazyliańskimi.

Po rozbiorach Polski, gdy Wilno znalazło się w granicach Imperium Rosyjskiego, klasztor bazylianów działał początkowo bez przeszkód. W 1823 władze carskie zarekwirowały zakonnikom część kompleksu z przeznaczeniem na więzienie, w którym przetrzymywano następnie m.in. członków towarzystw filaretów i filomatów, polskich działaczy niepodległościowych. Od 1839 (według innych źródeł - 1827) monaster Trójcy Świętej znajdował się w rękach mnichów prawosławnych, zaś od 1845 na jego terenie działało prawosławne seminarium duchowne. W latach 60. XIX w. całość zabudowań przebudowano, by zatrzeć wprowadzony przez bazylianów zlatynizowany wygląd klasztoru, zastępując go architekturą bizantyńsko-rosyjską.

W 1915 mnisi z monasteru Trójcy Świętej udali się na bieżeństwo; tylko dwóch wróciło z niego do Wilna. W latach 1919-1937 oprócz nich w piwnicach klasztoru zamieszkiwały także mniszki z monasteru św. Marii Magdaleny w Wilnie. Większość obiektów zajmowało prawosławne seminarium duchowne, białoruskie instytucje kulturalne i edukacyjne, zaś od 1929 także wileński oddział Towarzystwa Literatów Polskich, opiekujący się zrekonstruowaną celą, w której w 1823 więziony był Adam Mickiewicz. Pomieszczenie to, znane w nawiązaniu do III części Dziadów Celą Konrada, było miejscem prestiżowych spotkań twórców literatury (Śród Literackich). Po 1937 prawosławni mnisi i mniszki opuścili kompleks, zaś cerkiew została zamknięta.

Po II wojnie światowej klasztor został przekazany Instytutowi Inżynierów Budownictwa, cerkiew pozostawała nieczynna i ulegała stopniowej dewastacji. Po rozpadzie ZSRR obiekty odzyskała rzymskokatolicka diecezja wileńska, sprowadzając do nich ponownie bazylianów z Ukrainy. Podjęto wówczas remont cerkwi i monasteru, stopniowo przywracając świątynię do użytku liturgicznego, wstawiając zupełnie nowe wyposażenie. Pomieszczenia klasztorne częściowo nadal należą do uczelni, w części zostały zaadaptowane na hotel. Od 2009 w dobudowanym do cerkwi budynku eksponowana jest wystawa poświęcona pobytowi Adama Mickiewicza w Wilnie i rekonstrukcja Celi Konrada (dawna cela znalazła się na terenie hotelu).^[34]