Ateny - atrakcje i zabytki, które warto zobaczyć

Świątynia na wzgórzu z V wieku p.n.e.. Akropol ateński – akropol w Atenach, położony na wapiennym wzgórzu o wysokości względnej 70 m, zamieszkany w neolicie, w okresie mykeńskim znajdował się tu pałac z megaronem, od VI w. p.n.e. miejsce kultu Ateny.

Świątynie zbudowane w okresie archaicznym zostały zniszczone podczas wojen perskich. Podczas odbudowy zainicjowanej przez Peryklesa powstał tu kompleks świątyń: Partenon, Erechtejon, Apteros, sanktuarium Artemidy Brauronia i Propyleje. Zniszczone rzeźby, elementy starszych budowli zostały użyte przy poszerzaniu tarasu w kierunku południowym (odnaleziono je podczas prac archeologicznych rozpoczętych w latach 70. XVIII wieku, w tzw. „rumowisku perskim”). Perykles odbudowę Akropolu powierzył Fidiaszowi, a w pracach uczestniczyli architekci: Iktinos, Mnesikles i Kallikrates.

W 1987 roku akropol ateński został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.^[1]

Ulica Voukourestiou, nazwana tak na cześć traktatu bukareszteńskiego z 1913 roku, który zakończył drugą wojnę bałkańską, to dość wąska ulica w dzielnicy Kolonaki w Atenach, znana z wysokiej klasy butików. W latach 50. XX wieku ulica stała się popularna jako miejsce, w którym można było kupić modne i modne w stolicy Grecji towary europejskie i amerykańskie, a także złoto i biżuterię. Biegnąc od ulicy Stadiou do zbocza góry Lycabettus, ulica przez wiele pokoleń uosabiała wymyślne zakupy w Grecji.

Ulica Voukourestiou jest jedną z czterech ulic, które otaczają duży budynek dawnego Funduszu Udziałowców Armii. Obecnie w budynku mieści się dom towarowy Attica oraz siedziba główna Piraeus Bank. Znajduje się tu m.in. spa, trzy teatry oraz trzy kawiarnie i restauracje, z których jedna to znana kawiarnia Zonars. Budynek przecina arkada łącząca ulice Voukourestiou i Amerikis. W tym bloku, znanym od niedawna jako Athens City Link, znajduje się większość wysokiej klasy butików w centrum Aten.^[6]

Starożytny kamienny teatr z przedstawieniami. Odeon Heroda Attyka gr. Ωδείο Ηρώδου του Αττικού – odeon w Atenach, uważany za największy i najwspanialszy z odeonów starożytnych.

Zbudowany został na południowo-zachodnim stoku Akropolu ateńskiego w 161 przez Heroda Attyka, który w ten sposób uczcił pamięć ukochanej małżonki, Aspasii Regilli.

Odeon posiadał 32 rzędy widowni, gdzie mogło zasiąść od 5 do 6 tysięcy widzów. Wzniesiono go w stylu teatrów rzymskich. Scena o szerokości 35 metrów miała trzy kondygnacje. Okrągła orchestra o średnicy ok. 19 m wyłożona była szachownicą z białego i czarnego marmuru. Cały budynek, dla lepszej akustyki, przykryty był dachem z drewna cedrowego. W starożytności odbywały się w nim konkursy muzyczne i rozmaite przedstawienia.

Znakomita akustyka obiektu wykorzystywana jest i współcześnie. Corocznie odbywają się tutaj spektakle i koncerty w ramach Festiwalu Ateńskiego, przyciągającego artystów z całego świata. Występowali tu m.in.: Montserrat Caballé, Luciano Pavarotti, Plácido Domingo, Maria Callas, Jan Garbarek z zespołem, a z polskich artystów – Zbigniew Preisner z prapremierą Requiem dla mojego przyjaciela. Poza koncertami odeon jest zamknięty – można obejrzeć go tylko z lotu ptaka.^[7]

Choragiczny pomnik Thrasyllosa to budowla pamiątkowa wzniesiona w latach 320-319 p.n.e., na sztucznej skarpie południowej ściany Akropolu ateńskiego, dla upamiętnienia choregos Thrasyllosa. Budowla ma formę małej świątyni i wypełnia otwór dużej, naturalnej jaskini. Został przebudowany w 271/70 r. przez Thrasyklesa, syna Thrasyllosa, agonothetesa w czasie wielkich igrzysk dionizyjskich. Pauzaniasz wspomina o tym zabytku pośrednio, podając informację, że w jaskini znajdowało się przedstawienie Apollina i Artemidy zabijających dzieci Niobe.

Fasada pomnika, nawiązująca do zachodniej części południowego skrzydła Propylejów, składa się z dwóch monumentalnych otworów drzwiowych z antami i centralnym filarem, ościeżnic, architrawu z ciągłym guttae, fryzu i gzymsu. Fryz ozdobiony jest dziesięcioma wieńcami oliwnymi, po pięć z każdej strony wieńca centralnego, natomiast gzyms podtrzymuje podstawy trójnogów choragiewkowych. Do budowy użyto różnych marmurów pochodzących z lokalnych kamieniołomów. Na epistole umieszczono napis: Postawił ją Thrasyllos, syn Thrasyllosa z Dekelei, który był choregosem i zwyciężał w chórze męskim plemienia Hippothontis. Euios z Chalkis grał na flecie. Neaichmos był archontem. Reżyserem był Karidamos, syn Sotiosa. Dwie kolejne inskrypcje dodano w latach 270/1 p.n.e., w jednej z nich czytamy: Demos był choregos, Pytharatos był archontem. Thrasykles, syn Thrasyllosa z Dekelei, był agonothete. Hippothontis zwyciężyła w chórze chłopięcym. Tebańczyk Theon grał na flecie. Reżyserem był Pronomos Tebańczyk. Na szczycie budowli znajdowały się trzy trójnogi z brązu, nagrody w choregii. Stuart i Revett odnotowali posąg Dionizosa w miejscu pierwotnych trójnogów, który prawdopodobnie został dodany później, w czasie remontu Teatru Dionizosa przez Fajdrosa w IV wieku n.e.

W okresie chrześcijańskim w jaskini zbudowano kościół pod wezwaniem Panaghia Spiliotissa. Lord Elgin usunął hellenistyczny posąg Dionizosa w 1802 roku jako część Marmurów Elgina, dzięki czemu rzeźba ocalała, gdy pomnik został zniszczony przez osmańskie bombardowanie podczas oblężenia Aten w 1827 roku. Mimo że w XIX wieku Towarzystwo Archeologiczne w Atenach zaplanowało odrestaurowanie pomnika, część marmuru została wyciosana i ponownie wykorzystana w bizantyjskim kościele Soteira Lykodimou. Ostatnie prace konserwatorskie rozpoczęły się w 2002 r. i w dużej mierze opierają się na pomiarach wykonanych przez Stuarta i Revetta w XVIII wieku. To właśnie dzięki pracom Stuarta i Revetta oraz dziełu J.D. Le Roya Ruines des plus beaux monuments de la Grece pomnik Thrasyllosa wpłynął na późniejszą architekturę. Zarówno Karl Friedrich Schinkel, jak i Alexander Thomson zastosowali w swoich pracach konstrukcję słupowo-ryglową i trabową tego pomnika.^[9]

Niezwykłe greckie ruiny z muzeum. Agora ateńska – najsłynniejsza agora znajdująca się w Atenach w starożytnej Grecji.

Usytuowano na niej świątynie, biblioteki i budynki użytku publicznego. Charakterystycznymi budowlami były stoa, czyli zadaszone kolumnady, które chroniły przed deszczem lub słońcem. Agora mieściła się u podnóża stromego, skalistego wzgórza – Akropolu. Działały tu najważniejsze państwowe urzędy, kupcy oferowali swe towary, odbywały się uroczystości publiczne.

Miejsce, w którym powstała, zostało wybrane jeszcze w czasach Solona (około roku 600 p.n.e.). Był to nieregularny plac o lekkim nachyleniu, co zapewniało naturalny odpływ wody deszczowej, przy głównej drodze wiodącej na Akropol. Otoczenie było zdatne do zabudowy, sąsiadujące ze strefą mieszkalną Aten.

W okresie klasycznym Agora ateńska była miejscem handlu, a także wielkich zgromadzeń mieszkańców i debat politycznych. W tym miejscu odbywały się wybory urzędników i sądy skorupkowe (ostracyzm), wystawiano (zanim wzniesiono stały teatr Dionizosa na południowych stokach Akropolu) sztuki teatralne, a także organizowano zawody sportowe.

Budowle wokół agory wznosili Kimon (V wiek p.n.e.), Likurg (IV wiek p.n.e.), władcy hellenistyczni (II wiek p.n.e.), a także Rzymianie: ostatnią monumentalną budowlą była biblioteka Hadriana z II wieku n.e.

Splądrowana przez wojska Sulli w 86 roku p.n.e. uległa ostatecznej zagładzie podczas najazdu Herulów w roku 267 n.e. Z biegiem czasu w miejscu dawnej agory powstawać zaczęła chaotyczna zabudowa miejska, którą wyburzono dopiero w latach sześćdziesiątych XX wieku, co pozwoliło wejść na teren archeologom i konserwatorom zabytków.

Aktualnie ateńską agorę dzielimy na tzw. Agorę Grecką i Agorę Rzymską. W czasach nam współczesnych, Agora Grecka, w zrekonstruowanym budynku, zwanym Stoą Attalosa, na co dzień mieszczącym Muzeum Agory, gościła m.in. ceremonię rozszerzenia Unii Europejskiej w maju 2004. Z kolei Agora Rzymska bywa miejscem najbardziej eleganckich i oficjalnych, międzynarodowych wydarzeń kulturalnych, zwykle łączonych z koncertem, odbywanym na otwartej przestrzeni terenu archeologicznego.^[11]

Park krajobrazowy z pozostałościami archeologicznymi. Ogród Narodowy to publiczny park o powierzchni 15,5 ha w centrum stolicy Grecji, Aten. Znajduje się on pomiędzy dzielnicami Kolonaki i Pangrati, bezpośrednio za budynkiem greckiego parlamentu i ciągnie się dalej na południe do obszaru, gdzie znajduje się Zappeion, naprzeciwko Stadionu Olimpijskiego Panathenaiko lub Kalimarmaro, na którym w 1896 roku odbyły się Igrzyska Olimpijskie. W ogrodzie znajdują się również starożytne ruiny, bębny kolumnowe i korynckie kapitele kolumn, mozaiki i inne elementy. Po stronie południowo-wschodniej znajdują się popiersia Ioannisa Kapodistriasa, pierwszego gubernatora Grecji, oraz filhellenisty Jeana-Gabriela Eynarda. Po stronie południowej znajdują się popiersia znanych greckich poetów: Dionysiosa Solomosa, autora greckiego hymnu narodowego, i Aristotelisa Valaoritisa.^[13]

Skaliste wzgórze z długą historią. Areopag – w starożytnych Atenach najwyższa rada złożona z byłych archontów. Nazwa rady pochodzi od miejsca obrad – wzgórza Aresa, które poświęcone było bogu wojny i Eryniom, ich świątynia u stóp wzgórza była azylem dla zabójców. Nie jest znany dokładny czas powstania rady areopagu.

W skład Areopagu do czasów reform demokratycznych wchodzili wyłącznie przedstawiciele arystokracji. Areopagici mieli najwyższą władzę sądowniczą i polityczną w starożytnej Grecji. W gestii Areopagu leżało prowadzenie polityki oraz ogólnego nadzoru nad sądownictwem i prawami. W sprawach wielkiej wagi państwowej zajmowali się wymierzaniem kar za najcięższe przestępstwa i kontrolowaniem wszelkich urzędników, w tym archontów. Areopag miał prawo odwołać ich z urzędu. Radę Starszych zreformował w 594 r. p.n.e. archont Solon, nadając jej cech organu strzegącego praw, obyczajów i moralności, co spowodowało stopniowe ograniczanie jej kompetencji. Upadek jej znaczenia na rzecz instytucji stworzonych przez Solona, Klejstenesa i Peryklesa miał wielki wpływ na kształtowanie się początków demokratyzacji Aten.^[18]

Starożytna monumentalna brama łukowa. Łuk Hadriana – starożytny rzymski łuk triumfalny, znajdujący się w pobliżu Olimpiejonu w Atenach.

Łuk został wzniesiony za panowania cesarza Hadriana w ramach projektu rozbudowy miasta, na granicy zbudowanej z rozkazu cesarza nowej dzielnicy. Fakt ten upamiętniają wyryte na sklepieniu budowli dwie inskrypcje. Od strony Akropolu napis głosi: „Oto są Ateny, starożytne miasto Tezeusza”, od drugiej strony zaś: „Oto jest miasto Hadriana, nie Tezeusza”.

Wzniesiona z marmuru pentelickiego dwupiętrowa konstrukcja ma 18 metrów wysokości. W dolnej części znajduje się półokrągła brama flankowana pilastrami zwieńczonymi korynckimi głowicami. Po obu bokach bramy znajdowały się w przeszłości także niezachowane do dziś korynckie kolumny. Na piętrze górnym znajdują się trzy edykuły, z których środkowy ozdobiony jest wspartym na korynckich kolumnach trójkątnym frontonem. Obecnie otwarty, zamknięty był dawniej kamienną płytą, a wewnątrz niego przypuszczalnie umieszczone były posągi Hadriana i Tezeusza.^[19]

Zrekonstruowany budynek i muzeum ateńskie. Stoa Attalosa – zrekonstruowany współcześnie starożytny portyk, znajdujący się na ateńskiej Agorze.

Usytuowany po wschodniej stronie Agory budynek został wzniesiony za panowania króla Pergamonu Attalosa II (159–138 p.n.e.). Dwukondygnacyjna budowla ma 116,50 m długości, 20,05 m szerokości i wysokość 13 m. Jej ściany wykonano z granitu, schody i drzwi z marmuru hemetyckiego, zaś kolumny z marmuru pentelickiego. Na obydwu kondygnacjach znajduje się podwójna kolumnada licząca 44 kolumny. Na parterze zewnętrzne kolumny utrzymane są w porządku doryckim, wewnętrzne w jońskim, natomiast na piętrze zewnętrzne w jońskim, wewnętrzne zaś w pergamońskim. Za kolumnadą znajdowały się pomieszczenia sklepowe, po 21 na każdym piętrze.

Budowla została zniszczona podczas najazdu Herulów w 267 roku, zachowaną ścianę włączono pod koniec starożytności w obręb fortyfikacji miejskich. Ruiny portyku zostały odsłonięte podczas prac wykopaliskowych przeprowadzonych w latach 1859–1862 i 1898–1902 przez Greckie Towarzystwo Archeologiczne oraz w latach 1931–1953 przez American School of Classical Studies at Athens. W latach 1953–1956 dokonano rekonstrukcji budynku, sfinansowanej przez Johna D. Rockefellera Jr. oraz z datków sponsorów amerykańskich. W odbudowanej stoi mieści się obecnie Muzeum Agory.

W kwietniu 2003 roku w budynku odbyła się ceremonia podpisania traktatu ateńskiego.^[20]

Starożytna wieża do wskazywania pogody i czasu. Wieża Wiatrów – ośmiokątna marmurowa wieża zegarowa stojąca po wschodniej stronie forum rzymskiego w Atenach.

Wieża należy do najlepiej zachowanych budynków starożytnych Aten. Tradycyjnie uważa się, że wybudowana została według projektu Andronikosa z Kyrros około połowy I wieku p.n.e. jednak nowsze badania przesuwają czas jej powstania na połowę II wieku p.n.e. Wzniesiona z marmuru pentelickiego, posadowiona została na trzystopniowej podstawie. Swoją nazwę zawdzięcza umieszczonym na szczycie każdej ze ścian reliefom, przedstawiającym osiem wiatrów: Boreasz (wiatr północny), Kajkias (północno-wschodni), Apeliotes (wschodni), Euros (południowo-wschodni), Notos (południowy), Lips (południowo-zachodni), Zefir (zachodni) i Skiron (północno-zachodni). Poniżej każdego reliefu umieszczono zegar słoneczny. Stożkowaty dach nakryty został dwudziestoma czterema trójkątnymi blokami marmuru. Umieszczono na nim koryncki kapitel, na którego szczycie znajdował się niegdyś wykonany z brązu ruchomy posążek trytona, wskazujący kierunek wiatru. Od strony północno-wschodniej i północno-zachodniej znajdowały się wsparte na dwóch kolumnach portale wejściowe, obecnie prawie całkowicie zniszczone. Wewnątrz wieży umieszczony był zegar wodny. Jego drewniana konstrukcja nie zachowała się do czasów współczesnych, w ścianach widoczne są jednak do dziś ślady po mocowaniach. Woda do zegara dostarczana była ze źródła bijącego na północnym stoku Akropolu

Wzmianki na temat wieży można znaleźć w dziełach autorów antycznych: Warrona i Witruwiusza. W VI wieku budowla zaadaptowana została na kaplicę chrześcijańską. W okresie panowania tureckiego urządzono w niej chanakę, służącą miejscowemu zgromadzeniu derwiszów. W jednej z wewnętrznych ścian wykuto wówczas wskazujący kierunek na Mekkę mihrab.^[22]

Asklepieion w Atenach był sanktuarium zbudowanym na cześć bogów Asklepiosa i Hygiei, położonym na zachód od Teatru Dionizosa i na wschód od muru Pelargikonu na południowej skarpie wzgórza Akropolu. Było to jedno z kilku w starożytnym świecie greckim asklepiejów, które pełniły funkcję podstawowych szpitali. Założył je Telemachos Acharneas w latach 419-18 p.n.e. podczas wojny peloponeskiej, być może bezpośrednio w wyniku zarazy. Jego fundacja jest zapisana w pomniku Telemachosa, dwustronnej marmurowej kolumnie, którą wieńczą płaskorzeźby przedstawiające przybycie boga z Epidauros do Aten i przyjęcie go przez Telemachosa. Kompleks świątynny składał się ze świątyni i ołtarza boga oraz dwóch galerii, doryckiego łuku, który służył jako katagogion dla nocujących w Asklepionie pacjentów i ich cudownie uzdrowionych przez boga, oraz jońskiej stoa, która służyła jako jadalnia i mieszkanie dla kapłanów Asklepiosa i ich gości.

Łuk Dorycki został założony zgodnie z inskrypcjami w latach 300-299 p.n.e. i był to dwupiętrowy budynek z 17 kolumnami doryckimi na fasadzie. Na jego wschodnim krańcu znajduje się święte źródło, a na zachodnim - wyłożony murem dół. Źródło to jest małą jaskinią w skale, w której znajduje się naturalne źródło. Okrągła studnia lub jama, głębokie zagłębienie z wielokątnym murem wbudowanym w ścianę klifu, była dostępna z drugiego piętra łuku doryckiego i pochodziła z ostatniej ćwierci V wieku. F. Robert zaproponował, aby było to miejsce poświęcone obchodom święta Herosów w Asklepeionie podczas Ta Heroa, podczas którego składano ofiary bogom chtonicznym i herosom, o czym świadczą świadectwa epigraficzne.

Łuk Joński, znajdujący się na zachód od świątyni, jest również datowany na ostatnią ćwierć V wieku. Sanktuarium od strony zachodniej było otoczone propylonem, który umożliwiał zwiedzającym dostęp od starożytnej promenady do Asklepionu. Zgodnie z dowodami epigraficznymi propylon został odnowiony w czasach rzymskich.

Na początku VI w. n.e., kiedy kult chrześcijański zastąpił starożytny, wszystkie pomniki Asklepiosa zostały zburzone, a materiał włączono do kompleksu dużej, trójnawowej bazyliki wczesnochrześcijańskiej. W okresie bizantyjskim dwie mniejsze, jednonawowe świątynie zajmowały miejsce bazyliki, a druga z nich funkcjonowała jako katholikon małego klasztoru. Od 2002 r. prowadzone są częściowe prace konserwatorskie zachodniego końca parteru fasady Stoi doryckiej, pomieszczenia Świętej Groty na pierwszym piętrze Stoi doryckiej oraz świątyni Asklepiosa.^[24]

Ruiny świątyni ukończonej za Hadriana. Świątynia Zeusa Olimpijskiego, także: Olimpiejon – największa spośród świątyń starożytnej Grecji, znajdująca się w Atenach, poświęcona Zeusowi. Jej budowa trwała z przerwami od VI wieku p.n.e. do II wieku n.e.

Budowa świątyni rozpoczęta została za rządów Pizystratydów, zarzucono ją jednak po obaleniu tyranii w 510 roku p.n.e. Roboty wznowił w 174 p.n.e. król Syrii Antioch IV Epifanes, powierzając ich prowadzenie rzymskiemu architektowi Kossutiuszowi. Po śmierci władcy w 164 p.n.e. zostały przerwane. Po zdobyciu Aten przez Sullę w 86 p.n.e. część kolumn z placu budowy wywieziono do Rzymu, gdzie zostały wykorzystane w świątyni Jowisza na Kapitolu. Drobniejsze roboty podjęto za panowania Augusta. Ostatecznie sanktuarium wykończył i poświęcił w 132 roku cesarz Hadrian.

Świątynia posadowiona została na olbrzymim stylobacie o wymiarach 41,12×107,8 m. Wspierała się na łącznie 108 kolumnach: wzdłuż boków biegły dwa rzędy po 20 kolumn, od frontu i tyłu trzy rzędy po 8 kolumn. Według oryginalnego planu z czasów Pizystratydów była prawdopodobnie budowlą dorycką, w czasach Antiocha Epifanesa porządek zmieniono jednak na koryncki. Świątynia przypuszczalnie nie była nakryta dachem. W celli stała wykonana w technice chryzelefantynowej kopia posągu Zeusa dłuta Fidiasza.

W średniowieczu porzucona budowla zaczęła być wykorzystywana jako źródło darmowego budulca i w ciągu wieków została systematycznie rozszabrowana. Do naszych czasów zachowało się jedynie 15 kolumn. Kolejna leży na ziemi, powalona w 1858 roku przez wichurę.^[26]

Bema Fajdrosa to marmurowa platforma powstała w III w. n.e., która służyła jako przednia scena Teatru Dionizosa w Atenach. Ozdobiona jest neoattycką rzeźbą rzymską z okresu Hadriana lub Antonina. Rzeźba ta została zdemontowana w starożytności, przeniesiona z nieznanego miejsca i przebudowana na bimę teatru przez Fajdrosa, archonta Aten. Cztery kamienne płaskorzeźby zdobią przód sceny, ilustrując sceny z życia Dionizosa: 1) narodziny Dionizosa, 2) wjazd Dionizosa do Attyki, 3) święte zaślubiny Dionizosa z bazyliszkiem oraz 4) intronizacja Dionizosa. Sceny te są obramowane przez przykucniętych Silenoi.

Rzeźba, odczytywana przez widza od prawej do lewej strony, rozpoczyna się sceną, którą można uznać za narodziny Dionizosa. Składa się ona z czterech postaci, poczynając od półpostaci siedzącej, którą prawdopodobnie jest Zeus. Naprzeciw niego stoi młodzieniec trzymający małe dziecko, przypuszczalnie Hermesa, oraz niemowlę Dionizos w momencie swoich drugich narodzin z rzeczy Zeusa. Obramowanie sceny stanowią dwie nagie postacie męskie, z których każda trzyma tarczę; przypuszcza się, że są to korybantes lub kouretes. Kolejna płyta przedstawia obdarowanie winem, wprowadzenie kultu Dionizosa do Attyki i nawiązuje do początków tragedii. Ponownie pojawiają się cztery postacie; czytając od prawej do lewej, są to: młoda postać męska w chlamie i lwiej skórze, gestykulująca w prawo. Bezpośrednio obok znajduje się postać, którą można rozpoznać po atrybutach winorośli, skóry lamparta i cothurni, jako Dionizosa. Pomiędzy nią a postacią sąsiadującą z nią po prawej stronie znajduje się mały ołtarzyk. Tą ostatnią postacią może być Ikarios w towarzystwie swojego psa Maery i uwiązanej kozy. Po lewej stronie widza znajduje się udrapowana kobieta, być może maenada, czasem identyfikowana jako Erigone. Na trzeciej płycie znajdują się trzy postacie, a czwarta zaginęła z czasem; przypuszcza się, że są to, od lewej do prawej, Tyche Dionizos i Bazylides. Ostatnia płyta, znajdująca się po lewej stronie, przedstawia być może, od lewej do prawej, Tyche, Tezeusza, Bazylionnę i Dionizosa w intronizacji.

Ze sposobu, w jaki rzeźby zostały przycięte, aby dopasować je do obecnego miejsca, oraz ze względów chronologicznych wynika, że są one ponownie wykorzystane, jako materiał wtórny. Nie znaleziono rozstrzygającego rozwiązania co do pierwotnej daty i lokalizacji rzeźb, choć sugeruje się, że mogły one być przeznaczone na rusztowania frontowe wysokiej ambony, zbudowanej w pierwszej połowie II wieku.^[27]

Ruiny pomnika z II wieku. Pomnik Filopapposa – monumentalny rzymski pomnik nagrobny stojący na wzgórzu Muzejon naprzeciwko Akropolu w Atenach.

Wzniesiony w latach 114–116 marmurowy monument upamiętnia Gajusza Juliusza Antiocha Epifanesa Filopapposa, wnuka króla Kommageny Antiocha IV, konsula dodatkowego (consul suffectus) z roku 109 i archonta ateńskiego, który zasłużył się jako dobroczyńca miasta. Składa się z mauzoleum w formie sześcianu oraz wieńczącej go potężnej, dwupiętrowej fasady. Dolną część fasady zdobi płaskorzeźba przedstawiająca uroczystą procesję, w której Filopappos, w stroju konsularnym, jedzie w czterokonnym rydwanie. W części górnej znajdują się nisze z posągami Filopapposa i jego dziadka Antiocha IV. Nie zachowała się prawa część fasady, w której znajdował się posąg Seleukosa I Nikatora.

Pomnik wzmiankowany jest przez Pauzaniasza w jego Wędrówce po Helladzie (I,25,8). W 1436 roku Ciriaco z Ankony wykonał jego szkic, wzmiankują go również przybywający do Aten XVI- i XVII-wieczni podróżnicy z Zachodu. W 1687 roku, podczas oblężenia Aten przez Wenecjan, pomnik został uszkodzony przez turecki pocisk. W XIX i XX wieku przeprowadzono prace archeologiczne w pobliżu monumentu, a sam zabytek został poddany szeregowi prac renowacyjnych.^[29]

Brauroneion było to sanktuarium Artemidy Brauronii na Akropolu ateńskim, położone w południowo-zachodnim narożniku płaskowyżu Akropolu, pomiędzy Chalkoteką a Propylejami w Grecji. Został on pierwotnie poświęcony za czasów panowania Peisistratosa. Artemida Brauronia, opiekunka kobiet w czasie ciąży i porodu, miała swoje główne sanktuarium w Brauron, demos na wschodnim wybrzeżu Attyki.

Sanktuarium na Akropolu miało nietypowy trapezoidalny kształt i nie zawierało formalnej świątyni. Zamiast tego funkcję tę pełnił portyk lub stoa. Stoa miała wymiary ok. 38 na 6,8 m i znajdowała się przed południowym murem Akropolu, zwrócona była na północ. Na jej rogach znajdowały się dwa boczne skrzydła w kształcie ryzalitu, każde o długości ok. 9,3 m, z których zachodnie zwrócone było na wschód i odwrotnie. Na północ od skrzydła wschodniego znajdowała się kolejna krótka stoa skierowana na zachód. Cała zachodnia część sanktuarium, obecnie zaginiona, stała na pozostałościach mykeńskiego muru obronnego. Ze wschodniej części pozostały jedynie fundamenty murów, wyciosane w skale macierzystej, a także nieliczne elementy architektoniczne z wapienia.

W jednym ze skrzydeł znajdował się drewniany posąg kultowy (xoanon) bogini. Kobiety, które prosiły Artemidę o pomoc, zwyczajowo poświęcały części garderoby, które owijano wokół posągu. W 346 r. p.n.e. wzniesiono drugi posąg kultowy. Według Pauzaniasza był on dziełem Praksytelesa.

Pausanias napisał: Jest tam też sanktuarium Artemidy Brauronii (z Brauron); wizerunek jest dziełem Praksytelesa, ale bogini wywodzi swą nazwę od parafii Brauron. W Brauronie znajduje się stary drewniany wizerunek Artemidy Taurii (z Tauros), jak ją zwą.

Pauzaniasz odnotował również obecność konia z brązu, który był naturalnej wielkości i przedstawiał Konia Trojańskiego.

Dalej znajduje się sanktuarium brauriańskiej Artemidy. Koń, którego tu widzimy, nazywany drewnianym, jest z brązu... Tradycja mówi, że w tym koniu ukryci byli najwaleczniejsi Grecy, a konstrukcja (schemat) figury z brązu dobrze pasuje do tej opowieści. Wyglądają z niej Menestheus i Teucer, a za nimi także synowie Tezeusza.

Kolejnych dowodów dostarcza scholion do Arystofanesa, w którym wymieniono imię autora dedykacji - Chairedemos. Potwierdza to zachowana na Akropolu podstawa rzeźby, na której wyryte są imiona Chairedemosa i rzeźbiarza Strongyliona. Wzmianka u Arystofanesa pozwala przyjąć terminus ante quem posągu z 415/414 roku.

Wejście do małego świętego obszaru, w pobliżu jego północno-wschodniego narożnika, jest nadal oznaczone siedmioma wykutymi w skale stopniami. One i ich północne otoczenie zostały prawdopodobnie utworzone przez Mnesyklesa podczas budowy Propylejów. Data powstania kompleksu w jego ostatecznym kształcie jest niejasna, ale powszechnie przyjmuje się datę około 430 r. p.n.e., podobną do daty powstania sąsiedniej Propylejów.

Jeśli świątynia była nadal używana w IV wieku, to została zamknięta podczas prześladowań pogan w późnym Cesarstwie Rzymskim, kiedy to chrześcijańscy cesarze wydali edykty zakazujące kultu niechrześcijańskiego.^[31]

Klepsydra na Akropolu w Atenach to naturalne źródło na północno-zachodnim zboczu wzgórza Akropolu, w pobliżu skrzyżowania Peripatos i Drogi Panatenajskiej. Było ono wykorzystywane jako źródło wody od czasów prehistorycznych, ale w V wieku p.n.e. miejsce to zostało zagospodarowane i wybudowano kilka nowych struktur. Składało się ono z brukowanego dziedzińca, studni, krytego domu studni, późniejszej rzymskiej studni apsydowej i kamiennych schodów prowadzących do propylejów. W literaturze starożytnej istnieje kilka odniesień do źródła; Hezychiusz mówi o nim: "Klepsydra to fontanna, która dawniej nazywała się Empedo". Empedo, jak twierdzi Parsons, było nazwą źródła, a klepsydra - nazwą wody udostępnianej przez dom fontanny. Wydaje się, że Empedo było również imieniem bóstwa opiekuńczego źródła - nimfy attyckiej. O fontannie wspominają również Arystofanes, Pauzaniasz i Plutarch.

To właśnie Stuart i Revett jako pierwsi zidentyfikowali strumień płynący po zboczu wzgórza z klepsydrą, o której wspominali starożytni autorzy. W okresie panowania Franków klepsydra była silnie ufortyfikowana, jednak podczas długiego okresu okupacji osmańskiej studnia przestała być używana, tak że turecki garnizon Akropolu został zmuszony do poddania się podczas oblężenia w 1822 r. z powodu braku wody. Kyriakos Pittakis ponownie odkrył źródło, pozostawiając w 1835 r. pierwszą pisemną wzmiankę o tym miejscu. Badania archeologiczne rozpoczął na poważnie Émile Bturnouf w 1874 roku, a po usunięciu późniejszych zabudowań Kavvadias odsłonił brukowany dziedziniec w 1897 roku. W latach 1936-1940 Amerykańska Szkoła Studiów Klasycznych w Atenach przeprowadziła kampanię wykopaliskową, podczas której w pełni odsłonięto brukowany dziedziniec, fontannę i nieckę. Dzięki tym ostatnim wykopaliskom ustalono, że domek ze źródłem został umieszczony w naturalnej jaskini, która zawaliła się w starożytności. Następnie otworzono szyb do studni dostępny bezpośrednio z Akropolu, a nad nim, w okresie rzymskim, zbudowano nowy dom studni. Na podstawie znalezionych odlewów garnków ustalono, że oryginalna grecka fontanna została zbudowana nie wcześniej niż w latach 475-470 p.n.e.^[34]

Peripatos to starożytna ścieżka, która opasuje Akropol w Atenach i krzyżuje się z Drogą Panatenajską na północnym zboczu. Łączy ona świątynie rozmieszczone wokół wzgórza Akropolu. Lektura tekstu Tacydesa 2.17, w którym czytamy, że świątynie wzniesiono na obszarze, na którym nie wolno było budować ani wydobywać kamienia, zwanym ziemią pelasgijską, sugeruje, że peripatos przebiega wzdłuż linii archaicznego, a dziś już nieistniejącego muru pelasgijskiego.

Napis na głazie wapienia akropolowego z północnego zbocza wzgórza jest jedynym epigraficznym dowodem istnienia tej drogi. Brzmi on: "Długość Peripatos: pięć staj i osiemnaście stóp". Napis ten datowany jest na IV w. p.n.e., choć możliwe, że ścieżka była oczyszczona i używana co najmniej od czasu peryklejskiego programu budowlanego, kiedy to powstały sanktuaria w jaskiniach. Pauzaniasz z II wieku n.e. wspomina o wykorzystaniu drogi do zbadania klepsydry i jaskini Apolla.

Prace nad przywróceniem Peripatos rozpoczęto w 1977 roku.^[35]