Budapeszt - atrakcje i zabytki, które warto zobaczyć

Główny plac ze słynnymi posągami. Plac Bohaterów – jeden z największych i najważniejszych placów w Budapeszcie. Położony jest w VI dzielnicy, na końcu Andrássy útca, przy Parku Miejskim. Przy placu znajduje się stacja metra Hősök tere, budapeszteńskiej linii M1.

Po obu stronach placu znajdują się okazałe budynki Muzeum Sztuk Pięknych (Szépművészeti Múzeum), w eklektyczno-klasycystycznym stylu (wybudowane w latach 1900–1906) oraz Pałacu Sztuki (Műcsarnok), z roku 1895 (w takim samym stylu jak Muzeum). Architektem i pomysłodawcą takiej konstrukcji był Albert Schickedanz.

Zakończenie wszystkich prac na placu Bohaterów nastąpiło dopiero w 1929. Wtedy też na placu znalazł się pomnik (Hősök emlékkövét) poświęconym poległym podczas I wojny światowej (stąd oficjalna nazwa placu).

Plac przez cały okres swojego istnienia był miejscem wielu demonstracji politycznych. W czasie Węgierskiej Republiki Rad zniszczono znajdujący się tutaj pomnik Franciszka Józefa (odbudowano go w nieco innej formie w 1926), a całość pokryto czerwoną draperią. Po II wojnie światowej stanął na placu pomnik Stalina, zniszczony przez Węgrów podczas powstania w 1956; następnie władze ustawiły pomnik Lenina, który po upadku komunizmu zawędrował do specjalnego parku pomników. W 1989 250 tysięcy ludzi zebrało się tutaj podczas symbolicznego pogrzebu Imre Nagy i anonimowych powstańców z 1956.^[1]

Okazałe spa z basenami. Termy Széchenyiego – zaprojektowany przez Győző Cziglera kompleks basenów i term w Budapeszcie, największy w Europie. Najstarszy budynek powstał w 1881 w północnej części Parku Miejskiego. Był tak popularny wśród mieszkańców, że jeszcze przed I wojną światową konieczna stała się jego rozbudowa. Uroczyste otwarcie „nowych” Term Széchenyiego nastąpiło w 1913.

W okresie międzywojennym otwarto baseny na wolnym powietrzu, ale dopiero od 1963 stało się możliwe korzystanie z niego przez cały rok. Termy Széchenyiego to jeden z nielicznych obiektów tego typu, w którym nie ma podziału na dni przeznaczone dla kobiet i mężczyzn.

Dojazd do kompleksu możliwy jest żółtą linią metra (stacja Széchenyi fürdő).

Kompleks zasilają dwa źródła termalne: jedno o temperaturze 74 °C, a drugie 77 °C.^[2]

Wielki kościół z regularnymi koncertami. Bazylika św. Stefana w Budapeszcie – bazylika przy placu św. Stefana w Peszcie. Od konsekracji w 1905 roku jest największym kościołem stolicy Węgier. Może pomieścić do 8500 wiernych. Obecnie jest konkatedrą archidiecezji Ostrzyhom-Budapeszt.

Położona niedaleko Mostu Łańcuchowego bazylika jest poświęcona pierwszemu węgierskiemu królowi Stefanowi I. W przedsionku znajduje się rzeźba św. Gerarda (węg. Gellérta). Zwieńczeniem bazyliki jest 96-metrowa kopuła z mozaiką przedstawiająca Boga Ojca. Przy wejściu znajduje się tympanon z Maryją jako patronką Węgier i węgierskimi świętymi. Antresola kopuły jest otwarta dla zwiedzających, można się tam dostać po schodach (297 stopni) bądź wjechać windą.

Bazylika jest drugim budapeszteńskim, a trzecim węgierskim najwyższym budynkiem.

Pod placem św. Stefana, przy którym stoi bazylika, został wybudowany 4-piętrowy podziemny parking (węg. Bazilika Garázs). Mieści on 404 samochody i jest całkowicie zautomatyzowany. Po wjechaniu i wyjściu z samochodu, pojazd jest automatycznie transportowany na miejsce parkingowe. Po zakończeniu parkowania jest on dostarczany kierowcy, który może wyjechać z parkingu.^[3]

Ogród zoologiczny z setkami gatunków zwierząt. Ogród Zoologiczny i Botaniczny w Budapeszcie, węg.: Fővárosi Állat- és Növénykert – ogród zoologiczny i botaniczny założony w 1866 w Budapeszcie; najstarsza tego typu placówka na Węgrzech.

Przez ponad pół wieku ogród nie rozwijał się z powodu trudności finansowych. W 1912 wzniesiono m.in. monumentalny budynek dla słoni w stylu architektury mauretańskiego meczetu, palmiarnię wraz z akwarium oraz wybiegi skalne dla zwierząt górskich i niedźwiedzi polarnych. Prezentowano tu nosorożca sumatrzańskiego a także wiele ras węgierskich zwierząt domowych (bydło długorogie, owce cakle, świnie i in.).

Ogród należy do Europejskiego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych i Akwariów (EAZA).^[5]

Skansen komunistycznych pomników. Park Memento to skansen w Budapeszcie na Węgrzech, poświęcony monumentalnym posągom i rzeźbionym tablicom z okresu komunizmu na Węgrzech. Znajdują się tam posągi Lenina, Marksa i Engelsa, a także kilku węgierskich przywódców komunistycznych. Park został zaprojektowany przez węgierskiego architekta Ákosa Eleőda, który wygrał konkurs ogłoszony przez Zgromadzenie Ogólne Budapesztu w 1991 roku. Na schematach komunikacji miejskiej i w innych dokumentach park jest zwykle przedstawiany jako Park Pamięci.

Cytat architekta dotyczący projektu: "Ten park jest o dyktaturze. A jednocześnie, ponieważ można o nim mówić, opisywać go, budować, ten park jest o demokracji. W końcu tylko demokracja jest w stanie dać nam możliwość swobodnego myślenia o dyktaturze."

Park Memento podzielony jest na dwie części: Park Statuetek, oficjalnie nazwany parkiem "Zdanie o tyranii" (od wiersza Gyuli Illyésa o tym samym tytule) i podzielony na 6 owalnych części, oraz Plac Świadków (zwany też Placem Neverwas), który znajduje się na wschód od głównego wejścia do parku i jest widoczny bez opłat. W Parku Posągów znajdują się 42 rzeźby/pomniki, które usunięto z Budapesztu po upadku komunizmu. Na Placu Świadków znajduje się replika Butów Stalina, które stały się symbolem rewolucji węgierskiej 1956 r. po tym, jak pomnik Stalina został zdjęty z cokołu w 1956 r. Po bokach placu stoją dwie jednopiętrowe drewniane konstrukcje mieszczące wewnętrzną przestrzeń wystawową, które swoim wyglądem przypominają proste budynki obozów dla internowanych.^[7]

Późnogotycki kościół rzymskokatolicki. Kościół Macieja, nazywany też Budzińską Świątynią Koronacyjną – znajduje się w Budapeszcie i jest to jeden z najważniejszych i najbardziej znanych kościołów węgierskich. Kościół parafialny parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Budapeszcie.

Oficjalnie nosi wezwanie Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, jednak zarówno przez miejscowych, jak i przez turystów, zwany jest popularnie kościołem Macieja (określenie pochodzi od króla Macieja Korwina).

Początki świątyni sięgają XIII w. kiedy służyła niemieckim mieszczanom jako kościół parafialny. Szybko rosło jego znacznie – koronował się w nim król Karol Robert, a Maciej Korwin brał ślub z księżniczką neapolitańską Beatrycze.

Do dzisiaj pozostało kilka elementów pierwotnej budowli gotyckiej: główny portal z 1370 r. oratorium w południowej kaplicy oraz wieża południowa.

Kościół uległ poważnym zniszczeniom podczas okupacji tureckiej, urządzono też w nim meczet. Podczas odbijania Budy przez wojska chrześcijańskie nastąpiły kolejne straty, a w XVIII w. dzieła zniszczenia dopełnił pożar, powstały od uderzenia pioruna. Średniowieczna świątynia była w tak złym stanie, że mury i sklepienie groziły zawaleniem.

Dzisiejsza konstrukcja powstała w XIX w. i jest w dużej części rekonstrukcją lub całkowicie nową. Prace rekonstrukcyjne rozpoczęto w 1874 r. z polecenia króla Franciszka Józefa i trwały one do 1896 r.; zdołano je zakończyć przed uroczystościami 1000-lecia Państwa Węgierskiego. Budowli nadano styl neogotycki, starając się przywrócić dawny wygląd, dodano też nowe, bardziej współczesne elementy. Od ponownej konsekracji upowszechniła się nazwa związana z królem Maciejem.

Wnętrze wypełniają piękne freski autorstwa XIX-wiecznych artystów węgierskich (przedstawiają m.in. herb i postać Macieja Korwina, a także ceremonię koronacyjną Franciszka Józefa i jego żony, Elżbiety). Wewnątrz znajduje się też grobowiec króla Béli III, przeniesiony z Székesfehérvár, natomiast w tzw. Oratorium Królewskim prezentowane są szaty i ozdoby liturgiczne.

W grudniu 1916 r. w kościele Macieja odbyła się ostatnia koronacja królewska na Węgrzech – Karola IV Habsburga i jego żony, Zyty. Pamiątki związane z tą ceremonią (m.in. fotele, na których zasiadała królewska para) podziwiać można nad zakrystią.

W okresie międzywojennym XX w. świątynia uchodziła za najbardziej prestiżową w mieście - odbywały się tutaj uroczyste obchody Bożego Ciała, msze za zmarłą królewską parę - Franciszka Józefa i Elżbietę, oraz ceremonie z udziałem rządu.

W czasie oblężenia Budapesztu w latach 1944-45 kościół mocno ucierpiał - spłonął dach, część ścian zawaliła się. Niemieckie wojska używały wnętrz jako kuchni polowej, a zdobyczna Armia Czerwona jako stajnię i latrynę. Powojenny stan obiektu był tak zły, że nowy, komunistyczny rząd rozważał jego rozbiórkę - ostatecznie jednak w 1946 r. ruiny zabezpieczono, a w 1951 r. rozpoczęto odbudowę. Mimo ciężkiej sytuacji kościoła katolickiego na Węgrzech prace sfinansowało państwo. W 1960 r. zakończono rekonstrukcję ścian zewnętrznych, a dziesięć lat później wnętrza.^[12]

Niezwykły XIX-wieczny kompleks sakralny. Wielka Synagoga – synagoga w Budapeszcie, największa synagoga w Europie i trzecia co do wielkości na świecie, po synagodze chasydów z Bełza w Jerozolimie i synagodze Emanu-El w Nowym Jorku. Jest centrum judaizmu neologicznego, mieści 3000 osób.

Synagoga ma 75 metrów długości i 27 metrów szerokości. Została zbudowana w latach 1854–1859 w stylu mauretańskim, na bazie zasadniczo muzułmańskiego stylu ukształtowanego w Afryce Północnej i Hiszpanii. Projekt synagogi wykonał Ludwig Förster, a wnętrza częściowo zaprojektował Frigyes Feszl. W synagodze na organach grali m.in. Franciszek Liszt oraz Camille Saint-Saëns.

Jeszcze przed II wojną światową, 3 lutego 1939 roku, synagoga została wysadzona w powietrze przez pronazistowskie ugrupowanie strzałokrzyżowców.

Trzyletni program odbudowy synagogi (w znacznym stopniu fundowany przez Estée Lauder, która przeznaczyła na odbudowę 5 milionów dolarów) został ukończony w 1996 roku.

Plac przed synagogą został nazwany na cześć Theodora Herzla, który urodził się w sąsiednim domu w 1860 roku.^[14]

Muzeum sztuki w Budapeszcie, Węgry. Pałac Sztuk w Budapeszcie znajduje się przy ulicy Komor Marcell útca 1, jest nowoczesnym budynkiem wzniesionym nad brzegiem Dunaju obok mostu Rakoczego w pobliżu nowego budynku Teatru Narodowego. Budynek został oddany do użytku 14 marca 2005 roku.

Nie należy go mylić z budynkiem Pałacu Sztuki (Műcsarnok) – salą wystawową przy Placu Bohaterów (Hősök tere) zbudowaną według projektu Alberta Schickedanza oraz Fülöpa Herczoga, oddaną do użytku w grudniu 1895.

Pałac sztuk mieści 3 instytucje kultury:

• W części środkowej Narodową Salę Koncertową im. Béli Bartóka
• We wschodnim skrzydle Teatr Festiwalowy
• W skrzydle od strony Dunaju Muzeum Sztuki Współczesnej fundacji Ludwiga.

Projekt architektoniczny jest dziełem firmy Zoboki, Demeter i Sp. (Zoboki, Demeter és Társaik Építésziroda). Powierzchnia zabudowy wynosi 10 tys. m². Budowa trwała trzy lata. Budowa była finansowana przez kapitał prywatny, obiekt ma przejść po trzydziestu latach na własność państwa węgierskiego.^[20]

Elegancki budynek opery z freskami. Węgierska Opera Państwowa – opera wzniesiona w VI dzielnicy Budapesztu w latach 1875–1884 według projektu architekta Miklósa Ybla. Budynek stanowi przykład stylu neorenesansowego II połowy XIX w.

We wnękach po obu stronach wejścia znajdują się posągi kompozytorów Ferenca Erkela i Ferenca Liszta, dzieła rzeźbiarza Alajosa Stróbla. Dekoracja malarska wnętrz jest dziełem Bertalana Székelyego, Móra Thana i Károlya Lotza.

Widownia o doskonałej akustyce liczy 1261 miejsc.

Opera została uroczyście otwarta 27 września 1884.

Pierwszym dyrektorem Opery został Ferenc Erkel, w latach 1888-1891 funkcję dyrektora pełnił Gustav Mahler.

Drugą sceną Węgierskiej Opery Państwowej jest Teatr im. Erkela przy Köztársaság tér 30.^[22]

Hala Targowa przy placu Rákóczi lub Hala Targowa II jest jedną z wielkich budapesztańskich hal targowych zbudowanych w czasach monarchii. Pierwotnie została otwarta w 1894 roku, a w obecnej formie funkcjonuje od 1991 roku. Nazwa tej instytucji została nadana w 2012 roku nowej dzielnicy Józsefváros - dzielnicy Hal.

Hala targowa Rákóczi tér była drugą z dużych budapesztańskich hal targowych zbudowanych w VIII wieku. W 1890 r. Győző Czigler zaproponował jej zastąpienie. Zbudowano ją w 1894 r. według projektu Istvána Rozinaya i Pála Klunzingera. Hala została otwarta dla klientów w 1897 roku.

W okresie po dostawie można było wjechać do hali wozem konnym przy głównym wejściu od strony placu Rakoczego, co ułatwiało rozładunek. Wewnątrz hali znajdowały się magazyny o powierzchni 4 i 6 m², w sumie 375 magazynów stałych i 55 tymczasowych. Piwnica służyła jako magazyn, natomiast w narożnych pawilonach mieścił się sklepikarz, policja, kontrola hali, pierwsza pomoc i restauracje. Nad nimi znajdowały się mieszkania czynszowe.

W 1936 r. ruch w hali był już tak mały, że planowano jej zamknięcie lub przekształcenie w pływalnię, ale planów tych później nie zrealizowano. W nocy 6 maja 1988 r. w hali wybuchł pożar, w wyniku którego budynek spłonął. Hala targowa nie została zburzona, lecz wyremontowana według planów architektów György Tokára i György Hidasiego i ponownie otwarta 25 lipca 1991 r.^[24]

Budynek w Budapeszcie, Węgry. Pałac Sándora – budynek w Budapeszcie w dzielnicy zamkowej przy placu Szent György tér; przebiega pod nim tunel pod Wzgórzem Zamkowym. Wybudowano go w latach 1803–1806 w stylu klasycystycznym.

Pierwotnie był siedzibą rodziny Sándorów. W 1867, zgodnie z propozycją premiera Gyuli Andrássy’ego, państwo węgierskie najpierw wynajęło, a następnie ostatecznie kupiło go na rezydencję premiera. W latach 1867–1945 (z krótkimi przerwami) służył jako rezydencja premiera Węgier, a często był też miejscem posiedzeń rządu. W czasie II wojny światowej został prawie całkowicie zniszczony, potem przez dłuższy czas używany był jako magazyn muzealny. Fasadę wyremontowano dopiero w latach 1989–1990, a kompletnej restauracji dokonano między 2000 a 2002. Wygląd zewnętrzny odpowiada pierwotnemu stanowi z 1806, a umeblowanie odzwierciedla stan z okresu międzywojennego. Od 2003 stanowi rezydencję prezydenta Republiki Węgierskiej i jednocześnie siedzibę Urzędu Prezydenta Republiki.^[31]